Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 1 november 2015

Theaterrecensie: Smekelingen, Toneelschuurproductie, Toneelschuur, Haarlem, 31 oktober


Overtuigend drama over een oorlog die niet de onze is of toch wel

In zijn derde bijdrage aan de Toneelproducties werpt Olivier Diepenhorst zich op Euripides,
na Pinter en en Norén een Griekse tragedieschrijver uit de laatste eeuw voor Christus. Zijn bewerking van Smekelingen is net als de eerdere producties weer vormvast met de nodige verrassende uitstapjes die - samen met de uitmuntende bijdrage van de spelers en de decorbouwer - het geheel tot een bijzondere kijkervaring maken, waarbij de magie nooit ver weg is.

Aan het begin van de voorstelling staan de vijf spelers naast elkaar opgesteld onder een houten afdak die de mannen net niet genoeg ruimte voor hun hoofd biedt. Het steeds schrillere geneurie versterkt het idee van een ramp die zich voltrekt. Aithra, de moeder van de Atheense koning Theseus licht ons in over de moeders, gepersonifieerd door Jade Olieberg, die zich beklagen over de omgekomen generaals in de strijd van Argos tegen Thebe. Ze willen dat de lijken die op het slagveld voor de poorten van Thebe liggen door Theseus worden weggehaald. Theseus hoort het geschrei van de moeders met de handen tegen zijn oren aan. Hij gebiedt hen tot stilte en overlegt met zijn moeder. Om tot een oordeel te komen hoort hij Adrastos, de koning van Argos (Martijn Nieuwerf), aan. Hij vindt het eerst verwaand om tegen de wil van de goden in te gaan, maar het weeklagen van de moeders en het verdriet van zijn eigen moeder laten hem niet onberoerd, waarop hij besluit tot actie over te gaan en goed- of kwaadschiks de lijken terug te halen. De schrandere blikken waarmee Justus van Dillen tot zijn oordeel komt, zijn een lust voor het oog.

Zijn besluit neemt hij, zoals tegenwoordig vaker gebeurt, bij de koffieautomaat die een centrale plaats in de voorstelling inneemt. Als Theseus zijn besluit voor de microfoon toelicht, wordt hij gestoord door iemand die ook een bekertje koffie tapt. Het is een bode uit Thebe, gespeeld door Matthijs IJgosse, die er door koning Kréon op uit is gestuurd om het zover niet te laten komen. Er ontstaat een boeiend, eigentijds woordengevecht tussen de twee heren over de meest geschikte staatsvorm, waarbij Adrastos slechts de lege koffiebekertjes in ontvangst mag nemen. Omdat de discussie nergens toe leidt, gooit de getergde Theseus de bode hard van zijn stoel op de grond.

Vervolgens neemt de bode de rol aan van de knecht van Kapaneus, de aanvoerder van de generaals. Hij beeldt met fraai stil spel de strijd uit tussen Theseus en Kréon. De decorbouwer draagt daaraan bij: op het hoogtepunt breekt het afdak, dat al steeds meer onder spanning kwam te staan. De knecht zit vertwijfeld tussen de brokstukken en spreekt van vele vormen van leed. Theseus keert terug met de overblijfselen en wel van de kleren van de omgekomen generaals. Hij strijdt met de moeders, die zich over de vodden willen ontfermen omdat hij hen het leed wil besparen maar moet tenslotte toch wijken voor hun overmacht.

De beeldende elementen worden versterkt door een prachtige scène met de vrouw van de gesneuvelde Kapaneus, die de heldendood verkiest en haar man achterna gaat op de brandstapel. Kirsten Mulder, die ook Aithra speelt, verwoordt haar gevoelens zo overtuigend dat de geur van de brandstapel bijna te ruiken is. Het toneelbeeld met de vrouw in haar witte trouwjurk op de koffieautomaat tegen de het bloedrode decor is een plaatje. De onmacht van haar vader in zijn grijze wollen trui en de wraakzucht haar zoon versterken de dramatiek van haar keuze.

De in de flyer door Diepenhorst beloofde analyse van de Westerse democratie, kwam niet helemaal uit de verf. De situatie op de Peloponnesen deed me sterk denken aan de Dwaze Moeders van Playa de Mayo in Buenos Aires en meer recent aan het slagveld waarop de MH17 neerstortte. Ik herinner me commentaren vlak na de ramp om de lijken door het Nederlandse leger weg te laten halen. Twee duizend jaar later lijken we niet veel verder gekomen dan de roep om wraak en vergelding, die ook op de heroïsche terughaalactie van Theseus volgde. Gelukkig zijn er nog engelen zoals Julia Roeselers, die in haar documentaire Als ik je zie dan groet ik je (2015) voor een totaal andere benadering kiest. De twijfel aan wraak klinkt ook door in het prachtige a capella door Jade Olieberg gezongen Who knows where the time goes? Het maakt dat de voorstelling, net als de achtergrondgeluiden van de oorlog, nog lang nadreunt.

Hier Sandy Denny met Who knows where the time goes?, hier mijn bespreking van Als ik je zie dan groet ik je, hier ten slotte nog enkele stills op de site van de Toneelschuur om in de sfeer te komen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten