Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 19 november 2015

Oz’ Israël, Tegenlicht, 17 februari 2010


Nieuwsgierigheid won het van de woede

Het recente bezoek van Amos Oz aan ons land, juist terwijl de Westerse wereld door de aanslagen in Parijs op haar grondvesten trilde, vormde een mooie aanleiding om hem te vragen hoe om te gaan met het terrorisme van de groepering die steeds vaker Daesh wordt genoemd om de associatie met de islam te vermijden. Vijf jaar geleden sprak Chris Kijne al eens met Oz naar aanleiding van zijn autobiografische roman Een verhaal van liefde en duisternis (2004). Het lijkt achteraf gezien wel een aflevering van Wim Kayzer. Oz gaat diep in op zaken als de ziel van Israël en manieren om het conflict op te lossen, Kijne geeft achtergrondinformatie terwijl hij in het conflictgebied rondloopt.

Om te beginnen introduceert Kijne zijn gast als iemand die zowel in zijn fictie als in zijn non fictie zich bezighoudt met de staat Israël. Zijn politieke meningen verkondigt hij in kranten en zijn twijfels in romans en verhalen.
Oz vertelt dat hij in Een verhaal van liefde en duisternis vrede sloot met zijn overleden ouders. Eerder was hij boos op hen, op zijn moeder die een eind aan haar leven maakte, op zijn vader omdat die haar liet begaan. Na zijn schuldgevoelens over haar dood kwam hij nu tot een verzoening. Nieuwsgierigheid won het van de woede.

Kijne vraagt of er ook een meer algemeen thema in het boek behandeld wordt.
Oz vertelt dat Israël geboren is uit een grote droom, die onder andere bijbelse en socialistische wortels heeft. De vervulling van die droom kan echter niet anders dan een teleurstelling zijn, zoals ook geldt voor het schrijven van een roman, werk in de tuin of de geslachtsdaad. Zijn vader streefde naar een beschaafde seculiere samenleving zoals hij gekend had in West Europa, waar hij vandaan kwam. Amos bespotte die droom omdat die in onvruchtbare aarde viel. Nog steeds is Israël een ontvlambaar mengsel van onenigheden. In de rij voor de bus wordt, terwijl men zich naar voren dringt, hardop gediscussieerd over de toekomst, hetgeen een levendig tafereel vormt. Maagzweren en hartaanvallen vertellen over de eigen burgeroorlogen. 

Kijne begint over de vergelijking van Israël met een vluchtelingenkamp.
Oz spreekt liever over twee vluchtelingenkampen naast elkaar. De joden werden verjaagd uit een Europa, waarin niemand behalve zij, zich Europeaan voelde. De onbeantwoorde liefde bleef schrijnen met als gevolg een wond door het gevoel van ongewenstheid, hetgeen leidde tot paranoia, onzekerheid en wantrouwen, dat door het uitoefenen van macht over de Palestijnen werd gecompenseerd. Na veertig jaar aan elkaar is niemand meer vrij.

Kijne vraagt wie meneer Licht is die in het begin van de roman voorkomt.
Oz vertelt dat hij uit Oost Europa afkomstig is, een stomerij heeft en door kinderen uit de buurt werd bespot, die tegelijk bang voor hem waren in een tijd waarin dreiging over het voortbestaan in de lucht hing. Dat laatste bracht Oz ertoe om zelf een boek te willen worden, als het leven als mens toch niet lukte.

Volgens Kijne laat de hartverscheurende scène iets zien van het niet willen identificeren met het slachtoffer.
Oz bevestigt dat dit vernederd is. Kinderen van ongewenste immigranten hebben het al moeilijk genoeg. Vandaar ook de rancune tegen zijn ouders die revisionistische zionisten waren, een extreme soort, anders dan bijvoorbeeld Ben Goerion, de eerste premier, die veel pragmatischer dacht. Vanwege de standpunten van zijn ouders verliet Oz op zijn veertiende hun huis om naar de kibboets te gaan, waar socialistische idealen in praktijk gebracht werden.

Vervolgens gaat het gesprek verder over de politieke ontwikkeling van Israël en de oorlogen die gevoerd werden tegen de Arabieren. Volgens Oz waren de bezettingen geen succes. Hij waarschuwde eerder voor bedwelming door militaire macht, die zich tegen de staat kan keren. Negen jaar na de Zesdaagse oorlog in 1967 kwam Begin aan de macht, die als havik een historisch ontmoeting had met Sadat, hetgeen door Oz wordt betiteld als dialectische ironie. De oorlog met Libanon in de jaren tachtig maakte echter een eind aan de goede bedoelingen. Likoed verstevigde de macht, ook door de starre houding van de Arabieren. Oz neemt de angst onder de burgers graag serieus. De afstomping onder de mensen hangt samen met de nederzettingenpolitiek. Hij beschreef dit in de roman De derde toestand (1993) aan de hand van hoofdpersoon Fima die stelt dat ethische normen ondermijnd worden door de militaristische geest. In de jaren negentig zag Rabin het gevaar dat Israël dreigde af te glijden naar een land als Zuid Afrika en daarom sloot hij een akkoord met Arafat dat echter door beiden niet met geestkracht ondersteund werd. Barak ging eind jaren negentig heel ver in concessies tijdens de verdragen van Camp David, hetgeen teleurstelling opleverde in Israël, maar desondanks is Oz niet pessimistisch dat het er toch nog eens van komt. Vooral omdat de burgers met de twee staten oplossing voor de leiders uitlopen. In De derde toestand beschrijft hij in een monoloog van een taxichauffeur hoe een gebedskleed doormidden wordt geknipt, hetgeen symbool staat voor de scheiding tussen de twee groepen. Hij is het eens met zijn collega David Grossman dat Israël moreel bankroet is, maar ziet tot mogelijkheden voor een oplossing, misschien wel door uitputting van het conflict. Het is in de grotere context van belang dat Israël bondgenoten zoekt om het radicalisme in het Midden Oosten tegen te gaan. En daarmee zijn we weer terug naar de dag van vandaag waar toch nog bitter weinig bereikt is als men er tenminste niet van uit gaat dat een kernoorlog tot de mogelijkheden behoorde.   
   
Hier meer informatie op de site van Tegenlicht, hier mijn verslag van het gesprek in Buitenhof, hier mijn bespreking van Een verhaal van liefde en duisternis.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten