Joodse vrouw op zoek naar bescherming
Andreas
Burnier. Metselaar van de wereld is de biografie van journaliste Elisabeth
Lockhorn over schrijfster Andreas Burnier ofwel criminologe Catharina Irma
Dessauer (1931-2002), die in de Tweede Wereldoorlog in zestien verschillende
onderduikgezinnen werd geplaatst en daar het nodige leerde van de mogelijke
verhoudingen tot het Oneindige en daardoor ook in haar denken gevormd werd.
Wim Brands vat haar leven kort
samen en noemt haar een zoekende vrouw, een homoseksueel en een tegendraads
denker. Hij moet denken aan een passage in het boek waarin ze Drents pratend na
de onderduik terugkomt in Amsterdam.
Lockhorn vertelt dat ze de laatste
maanden samen met haar vader doorbracht op de Veluwe, hetgeen ze heel mooi
beschrijft in haar meest autobiografische roman Het jongensuur. Bij thuiskomst vliegt haar moeder haar man in de
armen en vraagt hem wie die jongen is die hij heeft meegebracht. Burnier was
een transgender avant la lettre. Ze ging zwemmen op een jongensuur en werd
eruit gestuurd, net als later tijdens haar studie toen ze in haar jongenspak in
een kroeg in de Pijp ontmaskerd werd, hetgeen voor haar vernederende ervaringen
waren.
Brands zegt dat ze wel trouwde en
ook kinderen kreeg.
Lockhorn zegt dat dit raar lijkt
maar dat het in die tijd moeilijk was om voor de homoseksualiteit uit te komen.
Na tien jaar huwelijk besloot ze het leven te gaan leiden dat haar beter paste.
Ze ging studeren en schrijven.
Brands vindt het vreemd dat haar
kinderen naar pleeggezinnen werden gestuurd.
Haar weduwe Ineke van Mourik, door
Burnier Daniel genoemd, vertelde tegen Lockhorn dat dit ook door de vader kwam
die naar Berlijn ging om daar priester te worden in een antroposofische
gemeenschap. Het afstand doen zat in de familie. Een broertje van Burnier werd
al in een pleeggezin geplaatst omdat hij lastig was.
Brands gaat in op het ontheemde en
zoekende van Burnier.
Volgens Lockhorn heeft dat te maken
met de oorlog, waarin ze haar joodse identiteit moest opgeven. Ze leerde in de
verschillende pleeggezinnen de betrekkelijkheid inzien van het geloof. Lockhorn
noemt haar een metselaar van de wereld omdat ze steeds nieuwe wereldbeelden
metselt. Ze merkte tijdens een interview voor de bundel Geletterde vrouwen (2000), dat Burnier bang was voor het jodendom.
Ze was voorbereid op een gesprek met een felle polemiste maar trof een timide
vrouw met eenregelige antwoorden. Pas door de aanwezigheid van Van Mourik kon
Burnier zich ontspannen. Haar waakzaamheid had nog steeds met de oorlog te
maken. Ze zou niet oversteken als een auto voor haar stopte want men weet maar
nooit.
Brands begint over haar standpunt
inzake euthanasie, uitgedragen in Mag de
dokter doden? dat ze in 1986 met Chris Rutenfrans schreef, dat haar in de
jaren tachtig niet in dank werd afgenomen.
Volgens Lockhorn was Burnier een
bange vrouw die tegelijk ook heel moedig was. Nederland stond op haar achterste
benen over haar provocerende mening, dat men hier op aarde iets te leren had,
ook in de tijd van het sterven. Ze sprak van euthanasiamse en vreesde een
hellend vlak zoals tegenwoordig ook door Theo de Boer wordt ingezien. Lockhorn
noemt Burnier daarom visionair.
Brands refereert aan het feit dat
Burnier op het eind van haar leven terugkeerde naar het jodendom, zoals
beschreven in haar laatste roman De
wereld is van glas.
Lockhorn zegt dat ze na haar
emeritaat de tijd kreeg om het verleden weer te laten spreken. Een bezoek aan
Auschwitz en de dood van Abel Herzberg maakten leidden tot het leren van
Hebreeuws. Tegen Ischa Meijer zei ze daarover dat het daarmee 1-0 tegen de
Duitsers werd.
Op de vraag van Brands of De wereld is van glas een mooie roman
is, antwoordt Lockhorn dat Burnier niet echt een romanschrijfster was, omdat de
essayistiek steeds naar boven kwam. Het mooist vindt ze de autobiografische
stukken zoals het terugkomen na de oorlog in een huis vol ontheemden. Haar
ouders moeten er vreemd van hebben
opgekeken dat hun
dochter voor het eten begon te bidden.
Brands vraagt of Burnier
thuisgekomen is.
Lockhorn antwoordt dat naarmate ze
zich meer beschermd wist, ook de angsten weer boven kwamen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten