Wantrouwen aan de basis van de heilstaat
Marienborn was een belangrijke grensovergang tussen Oost en
West, die vierentwintig uur verlicht was. Zowel de snelweg als de
treinverbinding naar Berlijn passeerden de plaats die de sfeer ademde van de
Koude Oorlog. Sabine König filmt een aantal inwoners die een belangrijke rol vervulden
in de DDR. De personen worden aangesproken met Frau en Herr en zelfs met
Monsieur. Nog altijd lijken in dat verlaten Marienborn de wonden open te
liggen. De rustige beelden van König die afgewisseld worden met archiefbeelden,
dragen bij aan dat gevoel.
De eerste persoon die we zien geeft meteen aan hoe groot de
omschakeling was toen op 9 november 2014 de grens geopend werd. De schok die
door het Westen heen ging, trok ook door de grensbewaker Herr Guttermann heen.
Het was niet te beschrijven wat er in zijn hoofd omging toen het bericht hem
bereikte dat de grens open was, zegt hij. Waartoe had hij al die jaren zijn
werk verricht? Zijn inspanningen leken hem opeens zinloos en nutteloos en hij werd
ook nog gezien als een vijand. In de tijd dat hij bewaker was, was hij ook lid
van de Stasi, die door hem als elitetroepen beschouwd werden. Hij hield van de
contact met reizigers, genoot ervan als Wessies in de bus voor hem klapten en
kreeg wel eens een cognacje. Anderzijds was het werk stressvol waardoor hij
soms slecht sliep en een stevig glas nodig had. Het is moeilijk voor hem om de
oude periode af te sluiten. Hij heeft het idee dat hij iets beters met zijn
leven had kunnen doen.
Frau Dolle werkte vroeger als ondersteuning voor de
grensbewaking en zit tegenwoordig achter de counter van het museum over de
hereniging, dat in het vroegere gebouw van de grenspolitie is ingericht. Ze had
vroeger het idee dat ze met iets goeds bezig was. Dit was ook de idee achter
het Wereldjeugdfestival waar ze in de begintijd van de DDR aan deelnam. Ze
herinnert zich nog goed de eerste dag in Marienborn. Ze voelde zich opgesloten.
De dorpelingen waren wantrouwig en klikken werd gestimuleerd. Op het gezoem van
de snelweg na heerste er rust. De plaats was alleen voor familieleden
bereikbaar met een speciale vergunning. Haar man werkte als douanier en is
inmiddels nachtwaker. Ze zegt dat ze wellicht als betrouwbaar gold, want ze
betaalde de wachten hun salaris. Ze had vanaf haar bureau uitzicht op het
perron en wist wie er langs kwamen. Soms moest ze bonussen uitdelen aan
personeel dat een vluchteling gepakt had. Men ging soms naar elkaars verjaardagen
en had het goed, hoewel anderen toch nooit geheel te vertrouwen waren.
Frau Kivitt was de beheerster van klooster Mordtal dat
altijd veel bedevaartsgangers trok. Zij kwam altijd uit voor haar geloof. Ze
zegt dat men in het dorp wist hoe men zich moest gedragen. Men zweeg over zaken
waar men het niet mee eens was. Ze had zelf een mooie tijd, waarin een
familiegevoel heerste, zoals op dansavonden. Haar zoon en een vriend werden
opgepakt en weggevoerd na een bezoek aan een disco, maar zei wil nog steeds
niet weten wie dat verklikt kan hebben. Bezoekers vertellen haar tegenwoordig
verhalen over vroeger, hetgeen hen oplucht, maar zelf heeft ze in de avond geen
gesprekspartner. Daarentegen kan ze wel weer zijn wie ze is.
Monsieur Tapsoba is vijf jaar geleden uit Burkino Faso
gekomen en zoekt contact met de mensen maar die lijken zich niet erg voor
anderen te interesseren, zegt hij. Hij loopt rond te midden van voormalige
kazernes en vraagt zich af of men daar vrijwillig woont. Met zijn koptelefoon
in zijn oren bekijkt hij de tentoonstelling over de tijd dat de grensovergang
nog in gebruik was.
Herr Skuras was verantwoordelijk voor de speurhonden in het
grensgebied. Hij onderscheidt honden die gas konden ruiken en honden die lijken
konden ruiken. Als politieman werd hij gewaardeerd. Hij deed gewoon mee. Hij
vertelt dat men werd aangemoedigd werd om te klikken. Als hij het ergens niet
mee eens was, hield hij zijn mond en deed die alleen tegen familie open. Zijn
kleindochter bewondert een medaille die hij kreeg, maar zelf vindt hij het meer
iets voor carnaval. Als hij oude rapporten leest voelt hij zich besodemieterd. Hij
schiet een zwijn en transporteert die in een heftruck naar de plaats waar het
dorpsfeest gehouden wordt, waar we alle personen aan lange tafels terugzien.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten