Als ik je zie dan groet ik je (2015), documentaire van Julia Roeselers

Buitengewoon ontroerend portret van een jonge vrouw op zoek naar heling

Julia Roeselers woont in de Amsterdamse wijk IJburg, werkt daar in een buurtcafé en werd overvallen door twee veertienjarige jongens met bivakmutsen op die haar met een mes bedreigden en het geld uit de kassa meenamen. Midden in de nacht wordt ze wakker. Ze zet, zoals ze vaker zal doen, haar camera aan en praat over de naderende rechtszaak en de confrontatie met de daders die haar kennen, maar die zij niet kent, hetgeen haar op straat een onveilig gevoel geeft, zoals fraai wordt getoond op simpele door haarzelf gemaakte animaties die in de filmbeelden gemonteerd zijn. Roeselers gaat op zoek naar een voor haar en voor de daders meer bevredigende afwikkeling van de overval dan de afstandelijke manier waarop onze samenleving hiermee omgaat.

Ze vertelt dat ze na de overval veel troost vond in de buurt, maar dat die, geheel volgens de heersende trend, aandrong op strenge straffen voor de daders. Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam wil de minimum leeftijd van het volwassen strafrecht verlagen tot veertien jaar omdat criminelen steeds jonger worden. In gesprek met Julia zegt hij dat celstraf niet het enige middel kan zijn, maar dat ook meer perspectief geboden moet worden, iets wat verder niet aan de orde komt maar best in het oor geknoopt mag worden. Eerdmans vindt dat er wel vergolden moet worden, ook voor het slachtoffer maar Julia zit daar niet op te wachten. Ze is er eerder bezorgd over hoe de jongens straks uit de gevangenis komen.

Ze praat met een buurtvader en een jongerenwerker, die ook niet voor celstraf zijn, omdat dit alleen maar meer criminaliteit opleidt en praat met criminoloog Herman Thomas Bianchi, grondlegger van het herstelrecht, die in De ethiek van het straffen pleit voor het wedergoedmakingsrecht, omdat vergelding alleen maar de cirkel van het kwaad in stand houdt.

Julia ontmoet vervolgens de moeder van een van de daders, die een buurvrouw van haar blijkt te zijn. Ze weet niet goed hoe daarmee om te gaan. Tijdens de rechtszaak vertelt ze over haar behoefte om de bedreiging goed te maken. Daarna ziet ze de daders rondhangen bij de supermarkt. Dat voelt net zo vreemd als de ontmoeting met de buurvrouw. Tijdens de uitspraak hoort ze dat de jongens het onvoorwaardelijke deel van hun straf al hebben uitgezeten en dus weer vrij rondlopen. Haar verzoek tot mediation wordt door de rechter afgewezen, omdat de jongens weinig behoefte hadden om te praten. Volgens Julia had dit al eerder moeten plaatsvinden.

Ze praat met Joyce de Vries van de Stichting Mens en strafrecht die zegt dat het voor een dader soms moeilijker is om het slachtoffer in de ogen te kijken dan een gevangenisstraf te ondergaan. Julia zou heel graag een herstelconferentie willen en is wanhopig dat dit niet lukt, ook omdat het wonen in de wijk voor haar steeds minder prettig is. Ze zet de gezinsmanager in om contact te leggen met haar buurvrouw. Tijdens een gesprek dat daaruit volgt zegt de moeder dat ze niet kan geloven dat haar zoon tot zoiets in staat was en dat ze zich ervoor schaamt. Niet veel later krijgt ze een telefoontje van de zoon om erover te praten. De afloop is teleurstellend omdat de jongen enkel wil dat Julia zijn moeder niet meer lastig valt. Aan het eind heeft ze de jongen toch maar een hand gegeven.

Tijdens een radio-uitzending van een plaatselijke kerkdienst hoort ze de pastor over vergeving praten. Ze stapt op haar af en hoort dat vergeven nooit vanuit plicht kan, dat het slachtoffer zich dient los te maken van de dader en niet vast moet blijven zitten aan het verleden. Julia vindt dit moeilijk omdat ze zich zorgen maakt over de jongens. De jongerenwerker vertelt haar de jongens te groeten als ze hen tegenkomt omdat dit bij hen eerder tot inkeer zal leiden. Inderdaad biedt dit voor Julia een opening. Hiermee valt er een last van haar schouders en wordt haar leven normaler.  

Hier de trailer van deze openhartige en leerzame documentaire op vimeo.