De ideeënrijkdom van een hardop filosoferende architect
Gastheer van deze Tegenlicht uitzending onder regie van
Frank Wiering is Thomas Rau, van beroep architect, maar veel meer een bevlogen
nadenker over vernieuwing die op de derde plaats in de Duurzame Top Honderd van
Trouw staat, wat dit ook zegt over de verandering van de maatschappij. Rau
houdt zich bezig met een nieuw economisch model, waarin de producent
verantwoordelijk is voor het te leveren product en de consument slecht de
gebruiker is. Rau laat iets van dit revolutionaire idee zien aan de hand van
filmpjes en vertelt daarbij ook over projecten die in gang gezet zijn met zijn
idee.
Het fragment uit de documentaire The light bulb conspiracy toont een gloeilamp in de
brandweerkazerne van Livermore in de Verenigde Staten die al meer dan honderd
jaar brandt. In 2001 werd het eeuwfeest van deze gloeilamp gevierd met taart en
al. Het brengt Rau op de ontdekker ervan, Edison (zie still), die dacht in oplossingen om
het leven gemakkelijker te maken. Het probleem was echter dat een eeuwige
gloeilamp al snel leidt tot verzadiging van de markt. Vandaar dat men de
levensduur van het product ging beperken, net zoals men doet met andere
producten, waarvan witgoed een duidelijk voorbeeld is. Dit leidt echter tot een
enorme afvalberg en een verslinding van grondstoffen. Rau heeft daarom bedacht
om niet het product centraal te stellen, maar het gebruik ervan. In dit geval
gaat het om licht in plaats van een lamp. Philips Lightning heeft zijn idee
omarmd en Schiphol een contract voor vijftien jaar aangeboden om te zorgen voor
licht. Daardoor heeft men een ledlamp ontwikkeld die veel efficiënter is.
Een ander filmpje toont musicus en filosoof Brian Eno, die
vertelt over het lange termijn denken in de middeleeuwen. Tijdens de bouw van
een gebouw met eiken balken werden meteen eikenbomen geplant om ervoor te
zorgen dat die over vijfhonderd jaar voor vervanging konden zorgen. Het brengt
Rau erop dat we tegenwoordig het vertrouwen in de toekomst missen en dat we
daarom moeten handelen alsof we wel een toekomst hebben. Dit houdt in dat we
uitgaan van hergebruik van grondstoffen door middel van een materialenpaspoort.
Hij laat een plaatje zien van een ruimteschip dat een gesloten systeem is,
waarin niets verloren mag gaan. Aansluitend toont hij het beeld van de aarde
zoals dat voor het eerst op 24 december 1968 tot ons kwam en ons bewust maakte
dat de aarde ook een ruimteschip is. Omdat niemand de toekomst kan voorspellen
moeten we geen definitieve beslissingen maar alleen opties nemen waarbij we bij
het ontwikkelen van producten overhouden waarmee we begonnen. Rau vergelijkt de
werkwijze met die van een kermisbouwer die ook anticipeert op tijdelijkheid. Een
spullenbaas zorgt voor materialen die opnieuw gebruikt kunnen worden. Rau laat
zien hoe dit in de praktijk gaat aan de hand van een project voor Liander in
Duiven.
Een fragment uit The
artist is present, waarin performance artieste Marina Abramovic mensen uit
het publiek op bezoek krijgt, toont een confrontatie met haar vroegere
levenspartner. Als Marina, die voor elke ontmoeting even de ogen sluit om zich
te concentreren, hem ziet schiet ze vol. Volgens Rau is er sprake van een
wisseling van perspectief. Alles is daarom opeens anders. Kunst legt volgens
hem een verbinding naar de toekomst. Onze verandering van perspectief betreft
onze houding tegenover de aarde. In plaats van gastheer zijn we gast. Dit
brengt enig ongemak met zich mee, maar dat moeten we ervoor overhebben. We
dienen ons niet meer te identificeren met wat we bezitten maar met wie we zijn.
Rau toont een kunstwerk van Joseph Beuys die ervan uit gaat dat de mens koning
is. Rau ziet hem liever als deel van de natuur, want daar kunnen we niet
omheen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten