Houten klazen blazen oud familiedrama geen nieuw leven in
De Noorse regisseuse Maren Bjørseth heeft De wilde eend van haar landgenoot Henrik
Ibsen in een nieuw jasje gestoken, maar dat hoeft nog niet altijd goed te passen.
Het familiedrama uit 1884 kent al de nodige onduidelijkheden en die worden in
de bewerking van Bjørseth niet veel helderder. Dat komt ook door het spel dat,
net als het decor met bomen, van bordkarton is.
Dat laatste wordt, na een wat chaotische ouverture,
tentoongesteld in de dialoog tussen de twee leidende personages Gregers Werle
en Hjalmar Ekdal. Gregers is net terug uit het hoge Noorden en maakt een
overspannen indruk, Hjalmar leeft een tevreden leven met zijn vrouw, dochter en
oude vader. De mannen hebben elkaar al zo’n zeventien, achttien jaar niet
gezien en vertellen elkaar en het publiek over de toestand in hun gezinnen.
Duidelijk is dat Hákon, de vermogende vader van Gregers, hierin een spilfunctie
inneemt. Hij heeft ervoor gezorgd Hjalmar een fotografie studie kon volgen, met
diens werkster Gina kon trouwen en heeft de vader van Hjalmar aangenomen voor
administratieve klusjes in zijn bedrijf. De aanhoudende dreun op de achtergrond
geeft aan dat er een verborgen kant aan de zaak zit. De komst van de vaders
brengt weinig verandering. De verhouding tussen Gregers en Hákon is om te
snijden, het gepompom van de vader van Hjalmar doet amateuristisch aan.
De energie begint pas te stromen als het vocale element, dat
in de ouverture al te horen was, weer in het spel wordt gebracht. Aanjager is
Hevdig, de dochter van Hjalmar, die met haar uitbundigheid alle stijfheid uit
de ledematen schudt. Samen met haar moeder Gina en haar vader zingt ze een lied
dat er mag zijn. Als Gregers zich ook in het feestgedruis mengt is de vreugde meteen
voorbij. De dreiging hangt weer in de lucht en dat heeft zijn impact op de
verhoudingen binnen het gezin die niet zo harmonieus zijn als men het
voorspiegelde. Hjalmar en Gina hebben zichtbaar onenigheid over de
bedrijfsvoering en hun dochter heeft een oogkwaal die maakt dat ze niet naar
school kan en aan de zorg van haar twistende ouders is overgeleverd. Dat
Gregers bij hen in wil trekken maakt de sfeer er niet beter op.
De kreupele wilde eend die geschoten is door de grootvader
van Hedvig, op zolder woont en die de beste vriend van Hedvig is, symboliseert
de vleugellamheid van de verhoudingen, niet alleen in het gezin van Hjalmar
maar ook in die van Werle. Het geheim op de achtergrond houdt de relaties
bevroren. De idealistische Gregers doet er van alles aan om licht in de zaak te
brengen, Hjalmar is ontzet als hij hoort wat er aan de hand is. Hij probeert
uit de duivelskring te ontsnappen, maar wordt door zijn vrouw overgehaald om
toch maar te blijven. Samen rapen ze de snippers van de brief over de schenking
van Hákon aan Hedvig, die Hjalmar eerder nijdig verscheurde, weer bij elkaar.
De acteurs die geen rol hebben, staan tussen de bomen op de
achtergrond te luisteren en geven daarmee een sfeer van spionage aan het stuk.
Alles kan worden afgeluisterd, niemand is zijn of haar leven zeker. Dat laatste
geldt zeker voor Hedvig die door Gregers wordt aangespoord om als eerbetoon aan
haar vader de eend te offeren. Het drama is compleet als ze zichzelf als een
offer beschouwt. Het brengt Gregers tot de conclusie dat gelijk hebben weinig
gewicht in de schaal legt en dat hij tot de rol van buitenstaander is
veroordeeld.
De toeschouwer blijft met een gevoel van gemis achter. Dat
heeft niet alleen te maken met het familieleed dat in anderhalf uur over de
zaal is uitgegoten, maar ook door de houten klazen die dat opdienden, met
uitzondering van Diewertje Dir, die als Hedvig de broodnodige leven in de
brouwerij bracht.
Hier de site
van Frascati met daarop meer informatie over de voorstelling
Geen opmerkingen:
Een reactie posten