Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 23 november 2015

Hans Achterhuis over Erfenis zonder testament, VPRO Boeken, 22 november 2015


Maatschappijkritisch filosoof houdt zich bezig met de brokstukken

Erfenis zonder testament, dat Hans Achterhuis samen met Maarten van Buuren schreef, heeft als ondertitel Filosofische overwegingen bij de tien geboden en gaat over het wat, hoe en waarom van de geboden die Mozes, volgens het Oude Testament, ooit van God zelf ontving op de berg Sinaï.

Wim Brands wil de tien geboden wel eens van Achterhuis opgezegd krijgen, hetgeen hij inderdaad perfect kan: vanaf het gebod Ik ben de heer uw god tot het Gij zult niet begeren wat uw naaste heeft. De geboden werden geformuleerd in de tribale samenleving die in Palestina bestond. Achterhuis studeerde ooit theologie en maakte een uitstapje naar zijn vroegere studiegebied. Om de stammen in Palestina te verenigen golden bepalingen, zoals het niet doden van elkaar. Dat gebod ging niet zo ver als de hele mensheid, want Mozes mocht de mensen die het gouden kalf vereerden wel doden.

Brands resumeert dat men de geboden in de context van de tijd moet zien, net als het gebod in de Koran om mensen van het dak te gooien, waarbij dient aangetekend dat de daken vroeger laag waren.
De Koran is volgens Achterhuis moeilijk te interpreteren omdat het Gods woord zou betreffen, maar de Bijbel is meer een menselijke interpretatie hiervan.

Brands wil weten wat het gebod om niet te stelen inhield.
Volgens Achterhuis was er in de tribale maatschappij weinig privé eigendom, maar met het toenemen van de geldeconomie was het belangrijk om te blijven delen.

Brands merkt op dat de tien geboden nog steeds een rol spelen in onze cultuur.
Achterhuis zegt dat ze in kunst en literatuur nog altijd een prominente rol spelen en dat zelfs atheïsten en humanisten de geboden in hun werk gebruiken, al was het maar om alternatieven aan te geven. Zo onderzocht etholoog Frans de Waal dat de moraal al bestond bij de apen. In de filmwereld stortte Kieslowski zich op de geboden. Ook De ontdekking van de hemel van Mulisch is er niet los van te zien. Achterhuis verklaart de dominantie van de tien geboden uit het feit dat de joods christelijke cultuur in onze haarvaten zit.

Brands wil meer weten over de totstandkoming van het project.
Achterhuis wilde de historische betekenis in verband brengen met de huidige en laten zien hoe we zo’n gebod nu kunnen toepassen. De schrijvers verdeelden de geboden onder elkaar. Achterhuis wilde graag het laatste gebod, dat over het niet begeren handelt, voor zijn rekening nemen en realiseerde zich later dat zijn begeerte hem in conflict had kunnen brengen met Van Buuren. Hij denkt dat het oude gebod tegenwoordig nauwelijks te handhaven is. Daarvoor zou men de reclame moeten afschaffen. Voor de hedendaagse interpretatie heeft hij zijn oor te luisteren gelegd bij de Franse filosoof René Girard, die onlangs overleed. De begeerte naar de eigen geliefde wordt in de literatuur vaak opgewekt doordat men door de ogen van de ander naar hem of haar kijkt, hetgeen tot problemen moet leiden. Deze zienswijze zien we ook in het consumentisme. Datgene wat een ander heeft, wil men ook zelf hebben. Achterhuis meent dat dit tegenwoordig ook mogelijk is en dat het probleem daarmee opgelost is, al zit er een addertje onder het gras van de economische groei die niet steeds maar door kan gaan. Hij zou daarom minder begeren bepleiten.

Het viel me op dat de schrijver van De markt van welzijn en geluk zijn maatschappijkritiek behoorlijk heeft teruggeschroefd. Waarom zouden we de reclame niet afschaffen en een eerlijker economisch systeem beginnen? De urgentie is hoog, al is dat niet te horen in het betoog van Achterhuis. 

Hier mijn verslag van het gesprek tussen Brands en Achterhuis over De kunst van het vreedzaam vechten, ongeveer een jaar geleden.  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten