Schilderijen als een film van een traumatisch leven
Judith Herzberg is in de studio om te spreken over de door
haar bewerkte nieuwe editie van Leven? of
Theater? van Charlotte Salomon (Berlijn 1917 – Auschwitz 1943). Ze ontdekte
haar door haar schilderijen en heeft haar werk nu uitgegeven als graphic novel.
Op de vraag van Wim Brands wie Charlotte Salomon was, barst
Herzberg los en heeft eigenlijk geen vraag meer nodig.
Salomon kende een gelukkige jeugd in Berlijn tot haar moeder
op haar negende overleed. Pas later hoorde Charlotte dat het zelfmoord was
geweest. Vanwege de opkomst van de nazi’s brak ze haar studie aan de
kunstacademie af en vluchtte naar haar grootouders in Zuid Frankrijk. Het was
de bedoeling dat ze naar de Verenigde Staten zou gaan maar zover kwam het niet.
De nazi’s strekten hun tentakels tot Zuid Frankrijk uit. Haar grootmoeder
pleegde zelfmoord. Haar wanhoop zette ze om door gouaches te schilderen, ook
over de mensen uit haar omgeving, zoals haar stiefmoeder Paula Lindberg en
zangpedagoog Alfred Wolfsohn, die voor de oorlog een verhouding met elkaar
hadden. Ze gaf de bestaande personen bijnamen. Het werk vormde voor haar een
uitlaatklep om niet gek te worden. Door het schilderen van meer dan duizend
gouaches vocht ze op meerdere fronten tegelijk en probeerde ze in leven en
levendig te blijven, zoals Herzberg dat heel mooi uitdrukt.
Brands komt er tussen met de opmerking dat Salomon haar werk
Ein Singespiel noemde.
Herzberg vertelt dat alle gouaches in Amsterdam terecht
kwamen nadat haar vader en haar stiefmoeder daar waren neergestreken. Ze
stuurden een brief naar Charlotte die bij haar grootvader woonde. Charlotte gaf
de brief in haar eigen woorden weer en ging daarbij diep in op de karakters,
die ze ook op de hak nam. Zo bewonderde ze Wolfsohn zeer, maar vertelde ook
vreselijke dingen over hem.
Brands herinnert eraan dat Herzberg al in 1966 in Hollands
Maandblad over Salomon schreef.
Herzberg vertelt dat ze gefascineerd werd door de
afbeeldingen die in kasten in het Stedelijk Museum lagen opgeslagen. Echter
zonder dat er een touw aan vast te knopen was. Als een kaartspel dat helemaal
door elkaar zit. Samen met curator Ad Peters spreidde ze alle gouaches in een
nacht uit op de trappen van het Stedelijk in een poging de volgorde te
ontdekken.
Brands vraagt welke indruk het werk op haar maakte.
Herzberg zegt dat ze overweldigd werd door zo’n kostbaar document
humain. Het is niet alleen een fascinerend verhaal maar ook nog eens prachtig
geschilderd.
Brands begint over het filmscript dat over haar werk
geschreven is, waarin het laatste beeld van de veewagen is, waarmee Salomon in
1942 naar Auschwitz werd afgevoerd.
Volgens Herzberg doet dit einde onrecht aan de persoon
Charlotte Salomon. De gruwelen van de nazi’s zijn niet alleen niet te filmen,
maar men had ook nog eens ongelijk door Salomon als een joodse vrouw af te
schilderen, want ze was allereerst een kunstenares en alleen door de nazi’s tot
en op haar joodse achtergrond veroordeeld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten