Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 9 november 2015

1989 (2014), documentaire van Anders Østergaard


Ontroerende reportage over het politieke spel voorafgaande aan de val van de Muur

Anders Østergaard maakte eerder de fascinerende documentaire Birma VJ (2009), waarin hij met veel gevoel een gesloten land portretteert. Zijn documentaire 1989 doet daar niet voor onder. Het perspectief van de Wende gezien vanuit het standpunt van de toenmalige Hongaarse premier is even onthullend als onroerend, een combinatie die de beste documentaires oplevert. Østergaard laat van tevoren weten dat de historische gebeurtenissen tot leven gebracht zijn door getuigenissen, dramatiseringen en het creatieve gebruik van het archiefmateriaal. Dit blijkt uit de scènes waarin nieuw geschreven dialogen lipsynchroom zijn gemaakt met de oude beelden en levert een ijzersterk drama op.

Hoofdpersoon in de jonge econoom Miklos Németh die in 1989 de failliete boedel in Hongarije overnam. De nieuwe premier kwam erachter dat er veel geld gestoken was in de muur met Oostenrijk, het zogenaamde IJzeren Gordijn. Elektronisch materiaal werd gekocht in Frankrijk, dat harde valuta terug wilde. Het Gordijn bleek ook niet goed te werken. Dieren zorgden dat het alarm afging, hetgeen slecht was voor de moraal van de grensbewakers.
Complicerende factor was de aanwezigheid van kernkoppen op Hongaars gebied, die gericht waren op Italië. Omdat dit strikt geheim was, diende Németh zijn handtekening onder het document daarover te zetten. Deze voor hem deprimerende gang van zaken leidde tot een gesprek op het Kremlin.

Németh vertelt dat hij niet, zoals anderen voor hem, met een omhelzing en kussen werd ontvangen, maar met een hand. Met Gorbatsjov waaide er een andere wind door de Sovjet Unie. Tussendoor wordt verteld dat Németh een jaar of acht was toen in 1956 de Hongaarse opstand uitbrak. Diens opa luisterde naar de berichten daarover op de radio. Tot verbijstering van hem en andere Hongaren werd de opstand gewelddadig de kop ingedrukt en premier Imre Nagy opgehangen. Németh werd in zijn jeugd aangestoken door de wens tot verandering en koos daartoe op zijn twintigste voor het lidmaatschap van de communistische partij, hetgeen zijn vader hem niet in dank afnam. Toen hij premier werd schreef zijn vader hem dat hij nooit zijn afkomst mocht vergeten. Németh had dit ongetwijfeld in zijn oren geknoopt toen hij overleg met Gorbatsjov voerde. Hij vertelde eerlijk dat hij vrije verkiezingen wilde, maar dat die de aanwezigheid van de kernkoppen in gevaar konden brengen. Gorbatsjov gaf zijn stilzwijgende steun aan de plannen van Németh, maar zijn andere collega’s van het Warschaupact zagen zijn plannen met argusogen aan, Erich Honecker van de DDR voorop. Het weghalen van de grensversperring met Oostenrijk was een directe aanval op zijn machtsbasis. Németh probeerde diens angst te bezweren door het voor te stellen dat hij met een meer geavanceerde beveiliging bezig was.

Partijleider Grosz botste met Németh over diens beleid. Dit kwam duidelijk tot uiting tijdens de massaal bezochte herbegrafenis van Nagy in Boedapest, die in 1956 in een bos onder de grond gestopt was. In die tijd heulde Grosz met de Sovjets. Honecker wilde dat Gorbatsjov na de herbegrafenis in Hongarije ingreep om chaos te voorkomen. Tijdens een top van het Warschaupact op 7 juli 1989 in Boekarest stond Németh alleen, maar hij had de belofte van Gorbatsjov dat men niet, zoals in 1956, militair zou ingrijpen. De toestand voor Németh werd nijpender toen Oost Duitsers na hun vakantie in Hongarije in het land bleven. Een paneuropese picknick tussen lokale burgers uit de grensstreek met Oostenrijk werd door hen aangegrepen om te vluchten. De uit de hand gelopen picknick was voor Németh een test om te zien hoe de Sovjets zouden reageren, maar daar bleef het stil. In zijn eigen land kwam wel een reactie. Grosz zette buiten medeweten van Németh een paramilitaire organisatie in om de grenscontroles in te voeren. Een incident op 22 augustus waarbij een grenswacht gedood werd, was voor Németh het teken om toch voor een open grens te kiezen. Tegelijk was hij bang dat Gorbatsjov door haviken zou worden afgezet. Hij reisde naar Bonn en zag de tranen in de ogen van Helmut Kohl toen hij die over zijn voornemen informeerde. De scène is net zo bloedstollend als het verdere verloop van de geschiedenis, die ondanks de bekende afloop bij mij elke keer weer kippenvel veroorzaakt.

Hier de trailer, hier meer informatie over Birma VJ.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten