Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 4 februari 2016

Theaterrecensie: The black piece, WArd/waRD, Ann Van den Broek, Toneelschuur, 3 februari 2016


Begeestering en gekte maken plaats voor verwondering, angst en verlangen

De documentaire The lady in black van Lisa Boerstra wekte mijn interesse in het moderne danswerk van Ann Van den Broek. De afgelopen dagen organiseerde de Toneelschuur een jubileumprogramma naar aanleiding van het vijftienjarig bestaan van haar dansgroep WArd/WaRD, met daarin het nieuwe stuk Pushing the wheel. Ik zag in plaats daarvan haar vorige werk The black piece (2014), waar Ann ten tijde van de documentaire van Boerstra aan werkte. De voorstelling werd voorafgegaan door een interview met Ann door de vroegere Tilburgs theaterdirecteur Jan Zobel die muzikaliteit, minimaliteit en theatraliteit als de belangrijkste elementen in haar werk ziet. Als verrassing speelden daarna studenten van de dansopleiding ArtEZ uit Arnhem onder de titel Too intense een deel van The red piece (2013), waarmee ze tijdens de documentaire door Rusland toerde.

The black piece speelt zich vooral af in het donker en voert de toeschouwer terug naar de kindertijd waarin de wereld nog niet zo’n duidelijke vorm had. Er ging een fascinatie uit voor het donker waarin van alles kon gebeuren wat buiten de dagelijkse waarneming viel. Wat kon er wel niet uit het duister tevoorschijn komen? Het waren vooral ingebeelde angsten die een heerlijke spanning opwekten. In de documentaire van Boerstoel vertelde Ann al dat ze zelf als kind veel angst kende. Het vormt het uitgangspunt voor een anderhalf uur durend onderzoek naar de kwaliteit van het duister, waarbij de vijf acteurs met heel veel energie en overgave en ondersteund door fraaie muziek hun bijdrage leveren.

Ann zet de wereld stil door alle lichten te doven in de totaal uitgeklede benedenzaal van de Toneelschuur met alleen een groot filmscherm tegen de achterwand. De toeschouwer is de eerste minuten aan zichzelf overgeleverd. Langzaam vindt er activiteit plaats. Er wordt gelopen, er klinkt gelach, ergens lijkt te worden gehuild, de ruimte strekt zich uit tot helemaal boven in de zaal. Van den Broek loopt rond met een schijnwerper en belicht een man die verwoed een tekst schrijft, die in een doosje stopt, het papier er weer uit haalt en de tekst versnipperd. Een camera zoomt in op voorwerpen die door de zaal verspreid liggen, zoals scharen en schoenen. De camera ontwaart verder ook vrouwenbenen die langstrippelen, een man die een matroesjka uit elkaar haalt en groepeert. Het geluid is als van de wind die met vlagen door de ruimte trekt en blijkt op het eind opgewekt door het vegen met een borstel langs een schoen. De actie wordt onderbroken door een korte expositie van de vijf dansers in het licht, dat daarna met een druk op de knop meteen weer wegvalt.

In het volgende gedeelte zien we de drie mannen die in een rijtje achter elkaar staan en elkaars nogal harde, stotende bewegingen navolgen, terwijl een vrouw op handen en voeten als een angstig, voortvluchtig beest langs de zijkant scharrelt. Later voegt zich een nette vrouw in een lange rok en een wit overhemd bij de mannen, die inmiddels verspreid over de ruimte bewegen. Can I touch you? is de vraag in een sfeer die doet denken aan David Lynch. De bewegingen worden heftiger, de sfeer wordt grimmiger. Ann toont op een lichtpaneel een röntgenfoto van een ribbenkast die op het scherm geprojecteerd wordt, de vrouw in de rok lijdt zichtbaar onder een stoel, een man probeert zijn baard weg te werken met een schaar. De meer androgyne vrouw lijkt te moeten baren en dat gaat niet vanzelf. De gezamenlijke dans oogt chaotisch. Het duister kent ook een andere, verlangende kant, zoals een erotische (zie foto van Maarten van den Abeele). Aan het eind blijft de androgyne vrouw blind in het licht achter en zet daarmee de wereld nog eens op zijn kop. Tenslotte wordt het kind in ons, dat in de figuur van het zoontje van Ann op het scherm te zien is, gerustgesteld, hetgeen doorwerkt op de kijker die de ervaringen kan laten rusten en zichzelf, gelouterd en verzadigd door alle indrukken, weer in het licht kan stellen.

Afgezet tegen Too intense dat over passie handelt en de valkuilen die daarbij een rol spelen, is The black piece monotoner, monomaner zou ik bijna zeggen, maar dat past wellicht in de ontwikkeling van Van den Broeck die in het interview met Jan Zobel zei dat ze haar onderzoek naar emoties steeds meer toespitst. Ze kijkt tijdens die uitspraak de zaal in en wijst op een man op de eerste rij die met zijn benen over elkaar zit. Deze houding alleen al zou voor haar een uitgangspunt kunnen zijn voor een verdere uitwerking in beweging. Dat de verhouding tussen vorm en emotie is voor haar van groot belang, werd al duidelijk in Too intense. Door het camerawerk in The black piece haalt ze een andere vorm van theatraliteit naar voren, eentje die meer lokaliseert, maar daardoor de werkelijkheid ook meer mystificeert, een sfeer die goed aansluit bij het onderwerp. De enorme groepsdynamiek die in Too intense door de dansers naar voren gebracht werd, kwam in The black piece hoofdzakelijk in de korte fragmenten in het licht en aan het eind tot uiting. Verwondering, angst voor en verlangen naar het duister nemen de plaats van begeestering en gekte over. Het zijn piketpalen op een weg, die voortgaat. want Van den Broek is, zo te zien en te horen, nog lang niet klaar met haar onderzoek.   

Hier mijn bespreking van de documentaire The lady in black, hier de trailer van The black piece op vimeo.  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten