Levenseindekliniek (2016), documentaire van Marcel Ouddeken en Hans Kema

Stichting haalt kastanjes uit het vuur waar anderen zich niet aan willen branden

Marcel Ouddeken en Hans Kema filmden anderhalf jaar een drietal personen die contact zochten met de Levenseindekliniek in Den Haag omdat ze een actuele euthanasiewens hadden en geen medewerking van hun huisarts kregen. Sfeervolle, rustige gitaarklanken verbinden hun verhalen aan elkaar. Volgens een receptionist komen er soms wel honderd verzoeken per maand binnen. Daaronder zijn ouderen die genoeg hebben van het leven, psychiatrische patiënten en suïcidalen.

Hannie Goudriaan lijdt aan semantische dementie die het moeilijk maakt vast te stellen wat ze nu precies wil maar de herhaalde uitroep dat ze hupsakee weg wil lijkt duidelijk. Tenminste voor arts Remco Verwer die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar haar lijden. Als hij samen met Hannie en haar man een datum prikt om de euthanasie uit te voeren, is Hannie zelfs teleurgesteld dat het niet eerder kan. Het stel gaat eerst nog een weekend naar het WK schaatsen in Thialf. Hannie rijdt terwijl haar man de richting aangeeft. In Thialf is ook haar huisarts die een euthanasie niet aandurfde omdat hij onvoldoende ruggensteun kreeg. Verwer vindt dat een hulpvraag van een patiënt een antwoord verdient. ‘Dokters verlenen toch hulp?’ De ingreep zelf (zie foto) vindt hij heftig, maar het is mooi dat het goed verlopen is.  

Ans Dijksterhuis is de honderd gepasseerd en heeft last van ouderdomsklachten, maar wordt niet geholpen omdat haar hoofd nog goed functioneert. Ze gaat nog een dagje naar zee en geniet daar ook wel van maar vindt dat dit losstaat van haar wens om haar leven te beëindigen. Arts Willem Spier polst haar hierover en hoort dat ze naast haar gewrichtsklachten moeilijk uit bed komt en te vaak op de wc zit. Een overbuurman komt bij Ans voor de laatste maal op bezoek. Hij vindt het niet leuk dat ze doodgaat, maar geeft haar wel gelijk. Spier wenst haar voor vertrek een goede reis.

Joop Vervloet lijdt aan een dwangstoornis die zijn leven vergalt, temeer omdat hij zichzelf ook verwond. Psychiater Gerty Casteelen praat met hem en zijn zoon en concludeert dat Joop al vanaf zijn geboorte intens lijdt aan het leven. Zijn zoon gunt hem rust omdat de stoornis steeds erger wordt. Casteelen bezoekt de gesloten afdeling waar Vervloet in de gaten gehouden wordt, maar waar hij enkel steeds zijn klerenkast op orde brengt, hetgeen door Casteelen niet bepaald een zinvolle tijdsbesteding wordt gevonden. Tijdens de dodelijke ingreep temidden van familieleden heeft Vervloet het moeilijk, maar hij is blij met de rust die hem te wachten staat.

Casteelen zegt dat de helft van de euthanasieverzoeken wordt afgewezen en dat het ook bij geaccepteerde gevallen niet altijd tot euthanasie komt, maar dat men soms toch weer de weg naar het leven terug vindt. Ze zegt dat ze binnen de wet opereert en dat ze kritisch op zichzelf is. Ze betreurt het dat er een paar maal ophef over gevallen ontstaan is, maar relativeert dat ook. Zij halen immers de kastanjes uit het vuur waar anderen zich niet aan willen branden.  

In het nagesprek dat Coen Verbraak heeft met Steven Pleiter, directeur van de kliniek, en voormalige hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman blijkt hoe gevoelig de verhoudingen liggen. Koerselman spreekt zijn afschuw uit over de documentaire waarin datgene gebeurt wat hij altijd al gevreesd heeft, terwijl Pleiter vindt dat hij juist mensen helpt die, net als zijn eigen moeder na een hersenbloeding, door anderen in de steek gelaten worden. Zelf denk ik dat ze beiden gelijk hebben: Koerselman die zich verzet tegen een leven dat gelukkig en perfect moet zijn en de tendens om te bezuinigen op alles wat niet productief is, Pleiter die mensen helpt die doodziek van het leven zijn en die niet anders dan dood willen, al blijft dat altijd moeilijk vast te stellen. De praktijk echter waarbij men een trein of een dak moet opzoeken, zoals in Moeders springen niet van flats (2013) is nog veel erger.   

Hier meer informatie over Levenseindekliniek, dat wil zeggen de stichting en niet de documentaire. Hier wel mijn bespreking van de documentaire Moeders springen niet van flats van Elena Lindemans.