Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 23 februari 2016

De stakende stad (2016), documentaire van Martijn van Haalen en Bernd Wouthuysen


Op zoek naar de herkomst van twee personen die gepakt werden tijdens de razzia

Martijn van Haalen en Bernd Wouthuysen gaan terug naar de Februaristaking op 25 februari 1941, nu vijfenzeventig jaar geleden. Ze spreken daartoe met ooggetuigen en anderen. Omdat er geen foto’s van de staking bestaan, bekijken ze twee foto’s van onbekende joden die werden opgepakt tijdens de grote razzia, die de aanleiding voor de staking vormde. Aan het eind van de documentaire hebben ze een van de twee personen geïdentificeerd.

De documentaire begint met Philip Bloemendaal van het Polygoonjournaal die beelden vanaf de Zuiderkerk op de jodenbuurt aan elkaar vast praat. In een oud filmpje dat ik gister op Facebook zag, zegt Ed van der Elsken, die door de platgeslagen buurt rijdt, dat daar nooit een stadhuis had mogen komen, maar dit terzijde.

De eerste foto betreft een man met een vlinderdas die op het Jonas Daniël Meijerplein werd voortgedreven door lachende Duitse soldaten. De hardhorende Wijnand Schwithal bekijkt de foto en komt niet verder dan de naam Levi. Omdat Dolf Aronson en kunstenaar Jan Sierhuis ook geen duidelijkheid kunnen verschaffen gaat men naar René Kok van het Fotoarchief die vertelt dat de foto’s gemaakt werden voor de Duitsers zelf en dat de laborant van Capi op de Centuurbaan samen met zijn broer clandistien extra afdrukken maakte. Hij toont ook nog de bijgevoegde foto van een man die recht in de lens kijkt en door de fotograaf lijkt heen te kijken. Door informatie uit Mauthausen weet men tenslotte deze man toch een naam te geven, namelijk die van Izak Lemberger, een gevluchte oostjood.

Ad van Liempt zegt dat na de inval van de Duitsers er verwarring heerste wie nou de baas was in de stad. De kracht van de overwinnaar imponeerde. De bezetters waren gewone, aardige jongens, maar al gauw kwam hun ware aard aan het licht. Aronson zegt dat de joden in Amsterdam zich veilig voelden en geen idee hadden wat hen zou overkomen. Hij herinnert zich de viswinkel van Moos van Kleef waar oostjoden gepekelde haring kochten.

Sierhuis maakt zich nog steeds boos over de razzia waarbij 427 joden werden weggevoerd. Hij haalt Spinoza aan die zei dat wie zich aan een mens vergrijpt zich aan God vergrijpt en herinnert zich een toespraak van Mussert op de Dam. Het was de tijd van joodse knokploegen die zich verzetten tegen de W.A., de gewapende tak van de NSB, en daarbij W.A.-er Koot doodden. Dat gaf de bezetter volgens Van Liempt een kans om terug te slaan met een enorme razzia.

Volgens Van Liempt was de staking waarbij men tussen bezetters met karabijnen in de aanslag liep, heel anders dan de vrolijke stakingen van tegenwoordig. Het protest leidde tot een bloedbad waarbij veertien personen gedood werden. Schwithal verborg zich onder een auto en kwam daar in het donker weer onder vandaan.  

Tramconducteur Joop IJisberg, die een van de organisatoren van de tramstaking was, werd weggevoerd en smokkelde briefjes naar buiten uit de cel. Zijn dochter Tinie vertelt dat haar moeder een familieportret liet maken dat door haar vader zeer gewaardeerd werd omdat hij op die manier toch nog een beetje bij zijn gezin kon zijn. In 1942 werd Joop geëxecuteerd.

Aronson weet niet waarom het na de Februaristaking nooit meer tot protest kwam. Eichman was zeer te spreken over de deportaties vanuit Nederland, waarbij ook premiejagers werden ingezet. De herinnering grijpt Aronson zo aan dat hij samen met de documentairemakers maar een borrel neemt.

Hier de site van de Februaristaking, hier de trailer van De stakende stad op de site van FilmVandaag, hier de site van Ons Amsterdam met waarop de laatste brieven van Joop IJisberg.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten