Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 1 februari 2016

De wereld in zeven dagen (eind 2015, begin 2016), televisieserie van Hans Pool en Koos de Wilt


Het leven ontrafeld, maar slechts tot op zekere hoogte en in mindere mate

Hans Pool en Koos de Wilt vatten het sympathieke plan op om eens de wereld over te reizen en te horen hoe men overal met de belangrijkste menselijke thema’s omgaat. In elke aflevering staat een onderwerp centraal, net als een of twee portretten van stellen uit Turkije, Kenia, Rusland, China, Brazilië, Nederland en de Verenigde Staten, waar een single gevolgd wordt, Steffie (zie foto). De gegevens uit de andere landen moeten een soort vergelijking mogelijk maken, maar zijn daarvoor vaak te summier. Adriaan van Dis praat de fragmenten met protserige volzinnen aan elkaar, die zo in een boek kunnen. Misschien bestaat dit ook wel. De montage is helaas erg springerig. Dat was niet nodig want het idee was boeiend, tenminste zo leek het aanvankelijk.

Dag 1: liefde

Na een lange voorbeschouwing van spreekstalmeester Adriaan van Dis over de liefde die veel gezichten kent en een citaat van Nietzsche die beweert dat de liefde de toestand is waarin de mens de dingen ziet zoals ze niet zijn, zetten de documentairemakers twee stellen in de schijnwerpers. Kennedy uit Nairobi heeft twee vrouwen, Rosie (38) en Phena (30) en de familie Taslan uit Istanbul, bestaande uit Aliihsan (56) en Sahriban (44) met hun oudere kinderen Gizem (27) en Gokhan (26). Sahriban zegt dat een vrouw mooi moet zijn om een man te behagen en daarom doet de Turkse vrouw veel aan lichaamsverzorging. Over seks werd thuis niet gepraat. Maagdelijkheid werd wel van belang geacht, voor een bruid tenminste, niet voor een bruidegom. Ze werd al op jonge leeftijd door haar man verleid en trouwde met hem. Omdat ze hard werkte, had ze weinig contact met haar kinderen. Ze was zelf eigenlijk nog een kind in die tijd, zegt ze. Verliefdheid maakt in de loop van de tijd plaats voor gewenning en liefde voor steun, zegt ze. Ze zou graag willen dat haar dochter Gizem en haar zoon Gökhan zouden trouwen. Aliishan zegt dat een jonge Turkse man voor seks naar de hoeren moet.

Kennedy is opgegroeid in een sloppenwijk van Nairobi en keert daar met de camera naar terug. Door de kleine behuizing was seks niet iets om moeilijk over te doen. Vrouwen verdienen er hun geld mee. Zijn jongste vrouw Phena kent hij al van jongs af aan. Ze heeft er moeite mee dat Rosie de officiële vrouw van Ken is. Rosie leerde Ken op jonge leeftijd kennen en vindt de huidige toestand niet gelukkig, maar het christelijk geloof geeft haar kracht. Phena wordt seksueel door Ken goed bevredigd en zal daarom niet snel bij hem weggaan. Polygamie is legaal in Kenia, net als in honderdvijftig andere landen. Onderzoek heeft uitgewezen dat polygame mannen gezonder zijn en langer leven. Ken heeft op het platteland een huis gebouwd met daarin een ouderslaapkamer voor zijn meerdere moeders, want zijn vader was ook polygaam. Omdat Rosie niet in het huis wil wonen, zal hij voor haar een ander huis bouwen.  

Het Russische stel Denis en Maria houdt er een minder bevlogen relatie op na. Hun verhouding is vooral gericht op het voortbrengen van nageslacht. Maria zegt dat de relatie afgelopen is als Denis vreemdgaat. Ze vindt het warme, maar ook koude leven boeiend. Pas in de volgende aflevering zie ik dat ze een zoontje hebben. Anjoke is bezig met haar derde huwelijk en vindt dat partner Maarten wat karakter betreft tussen haar eerdere echtgenoten in zit. Maarten lag ook in een scheiding. Hij zegt dat geluk en verdriet tot zijn verbazing in elkaar over kunnen lopen. Anjoke vindt openheid het belangrijkste in een relatie. Een slecht geheugen helpt ook. De fysieke kant maakt een relatie compleet. Ervaring kan het beste al jong worden opgedaan om latere teleurstellingen te voorkomen.

Het getrouwde Chinese stel had hun eerste contact per sms. Hun ouders hadden veel over hun verbintenis te zeggen, maar zelf ontwikkelden ze een warme band, waarmee bedoeld is dat ze eerst veel ruzie hadden, zoals we in de derde aflevering horen. Hij is vaak in Beijing. Het vertrouwen in elkaar is groot, al is het scheidingscijfer hoog. Na de geboorte van hun zoon veranderde hun verhouding, maar de intimiteit is toegenomen.

Het Braziliaanse stel Berberian vindt seksuele aantrekkingskracht de basis van de relatie. Dircran, die een bouwbedrijf heeft, heeft als slogan dat men van de ander moet houden zoals men van zichzelf houdt.

De teneur van het commentaar is nogal cynisch. Al zou de romantische liefde een illusie zijn en alleen op sociale wetten en culturele voorschriften gebaseerd zijn.

Dag 2: media

Het motto komt dit keer van Jean Baudriallard en luidt dat we in een wereld leven met meer en meer informatie en minder betekenis. Dit zou op zich voldoende moeten zijn maar Pool en De Wilt plakken er toch nog een illustratie aan vast, die vooral op Moskou betrekking heeft waar de media inmiddels een schijnwerkelijkheid aan het scheppen zijn. Tussendoor wijst Van Dis op de commercialisering van het nieuws, die als een grote brij gepresenteerd wordt waardoor belangrijke feiten bedolven raken. Hij stelt de vraag over de betekenis van de journalist die ook zelf steeds meer bedolven raakt onder een beleid waar elke diepgang aan ontbreekt. Terwijl politiek en bedrijfsleven garen spinnen bij een tendentieuze berichtgeving, raakt, zoals we zien in Rusland en de Verenigde Staten, de menselijke vrijheid in het geding. De media lijken het publiek het idee te geven dat men op de goede weg zit, maar dat kan best een valse voorspiegeling zijn.  

Denis trekt er op uit met zijn camera maar de opdracht wordt de redacteur van de neoliberale krant, waarvoor hij werkt, afgekeurd. Hij moet de volgende keer naar de Doema om de vergadering op foto’s vast te leggen. Als hij de deur uitgaat zegt Maria dat Denis onvoorspelbaar is, maar ook verrassend uit de hoek kan komen. Zelf uit hij zich meer dan de eerste keer. ij Hij laat weten dat hij niet zoveel vertrouwen in zijn taak heeft. Thuis lezen ze geen krant en Maria kijkt de programma’s die ze zelf leuk vindt. Hij is groot geworden in de tijd van de perestrojka en vindt dat er op het ogenblik meer censuur is dan in de Sovjettijd. Gelukkig is er internet, maar veel mensen lijken niet meer geïnteresseerd in het nieuws. Hij fotografeert omdat een mens iets moet doen. In de Doema wordt een wet aangenomen, die effect kan hebben voor zijn werk bij de krant. Hij zit in een mall en kijkt naar het winkelende publiek, maar kan zich niet voorstellen dat kopen gelukkig maakt. Zelf heeft hij een aangeboren afwijking aan de ogen die maakt dat hij vooral op zijn intuïtie fotografeert. Als hij daarmee in de roos schiet, zoals een krantenfoto van zijn hand van de vergadering van de Doema, kan hij zijn geluk niet op. Hij maakt voor zichzelf ook foto’s met zijn telefoon en zet die op Instagram, volgens Van Dis iets wat men gaat doen als de wereld te moeilijk wordt om mee om te gaan, maar volgens Maria gaat het toch uiteindelijk om zingeving.   ij

Inmiddels horen we ook de verschillende opvattingen elders in de wereld. De blonde Steffie Nelson (Los Angeles, 47) die niets aan haar seksleven doet, is journalist met hart en nieren. In New York miste ze de creativiteit als ze een interview moest doen, maar in LA kan ze, hoewel de geschreven pers in een verdomhoekje zit, meer haar eigen invulling aan haar werk geven. De hoofdstroom van het nieuws wordt op hysterische wijze gebracht. Ze wil niet meedoen aan deze trend, maar moet ook geld verdienen en daarom concessies doen. Ze heeft laatst een boek geschreven dat meer impact dan een artikel heeft.  

Anjoke begint de dag met de krant en dat duurt vaak langer dan ze dacht. Maarten zweert bij het achtuurjournaal en zou zich rot schrikken als dat bezijden de waarheid zou zijn. De Chinees die Haomin heet, volgt het nieuws en de achtergronden daarvan regelmatig, zijn vrouw vindt het nieuws ook belangrijk. De Turk stelt zichzelf veel vragen waar hij natuurlijk graag een antwoord op krijgt en zijn vrouw kijkt vooral naar buitenlandse zenders. Kennedy zegt dat het nieuws in Kenia op het moment belangrijk is omdat het land op een kruispunt staat.
Hij gelooft in geruchten naarmate hij die vaker hoort.

Dag 3: familie

Onder de vlag van Francois Marmontel die zich afvroeg waar men beter kan zijn dan in de schoot van zijn gezin, werpen Pool en De Wilt, na de nodige bespiegelingen over het lot dat mensen tot elkaar veroordeelt, een blik op de gezinsomstandigheden in Zhouzhou, China en in mindere mate in Brazilië. Haomin Sun kookt en praat ondertussen met zijn zoon Shibo. Als Lije Shan thuiskomt gaan ze samen eten. Zelf werkt hij in Beijing. Zijn verantwoordelijkheidsbesef is pas na de geboorte van zijn zoon toegenomen, iets wat ook Dicran Berberian zegt over diens zoon Athos. Geld verdienen bleek toch niet het belangrijkste. Zijn mooie, maar nogal steile vrouw zei hem eens de wacht aan, toen hij het niet zo nauw met de relatie nam en daarna heeft hij zich voor honderd procent op zijn gezin gericht. Steffie, die het met haar ouderlijk gezin nooit zo getroffen heeft, is op haar beurt in LA blij met haar chinhuahua.

Haomin zegt dat hij streng is tegen zijn zoon Shibo. Samen buigen ze zich over de postzegelverzameling. Hij hoopt dat zijn zoon die later voortzet, net zoals hij de levenswaarden overbrengt. In het weekend komt de hele familie bij elkaar. Zijn eigen vader is met pensioen maar repareert nog altijd fietsen en heeft de zorg voor zijn gehandicapte broer. Zijn moeder helpt met de opvoeding, net als zijn schoonmoeder, dus ze hebben als tweeverdieners nooit problemen met de verzorging. Haomin had meer kinderen gewild terwijl zijn vrouw Lije tevreden is met één kind. Haomin heeft moeite om afscheid van zijn zoon te nemen als hij naar Beijing gaat. Dan komen de ware gevoelens naar boven, zegt hij. Hij heeft zelf het idee dat hij zijn zoon teleurstelt en voelt zich daarover schuldig.

Van Dis sluit de aflevering af met de uitspraak dat familie een verband is van afhankelijkheden die kunnen knellen, maar ook kracht geven. Het geluk schuilt erin dat de plaats in het gezin gegeven is en dat die niet bevochten hoeft te worden.  

Dag 4: werk

Het Apeldoornse stel zit nog steeds klef op de bank, terwijl Anjoke enthousiast vertelt over haar werk als gynaecologe. Veel is er niet over te vertellen, behalve dan dat ze zegt dat ze geknipt is voor haar werk. Het motto van Confusius is op haar van toepassing: Geef me werk dat bij me past en ik hoef nooit meer te werken. Over het werk van Maarten horen we gek genoeg niets. De Chinees heeft ook niet zoveel te melden. Alles wat hij zegt, hadden we al eerder gehoord en de overigen voegden daar weinig aan toe, zodat het hoogdravende commentaar van Van Dis nog sterker binnenkwam. Bloedt de serie doodt of biedt de godsdienst een nieuwe impuls?  

Dag 5: geloof

Het onderwerp geloof is op zich boeiender dan het thema werk, al is de commentaarstem van Adriaan van Dis niet meer te pruimen. Temeer niet omdat er steeds meer clichés uit zijn mond komen. Men had kunnen volstaan met het citaat van Nicolaj Beraljev dat de mens ongeneeslijk is. De aandacht richt zich dit keer op Steffie die geniet in Los Angeles, waar elke vorm van religie en nieuwetijdsdenken wel ergens gepraktiseerd wordt. Yoga is de lijm die haar bij elkaar houdt, zegt ze. Anders zinkt ze weg in depressie en ellende. Haar boekproject Cosmic City sluit aan op het onderwerp, omdat daarin van alles wat handig is uit oude religies wordt geïntegreerd en dat werpt weer een licht op onvoorziene verbanden. Ze houdt zich ook bezig met tarot en geeft een etentje aan goede vriendinnen die het beste met haar voorhebben. Rituelen, zoals rond de winterwende ontbreken niet in haar new age wereld.

Wat de anderen betreft, wordt niet bepaald veel opmerkelijks toegevoegd. In Kenia wedijveren islam en christendom met elkaar. Ken werd opgevoed als zevendedagsadventist, bekeerde zich tot de islam, maar leerde ook de goede kanten van het christendom kennen, dat wereldwijd nog steeds de grootste religie is. De Nederlanders maken het bont met hun obligate opmerkingen. Groter kan de geestelijke armoede niet zijn.  

Dag 6: wonen

Rem Koolhaas heeft ooit de uitspraak gedaan dat architectuur een gevaarlijk mengsel van macht en machteloosheid is en in deze documentaire komt vooral het tweede naar voren. Zowel in Brasilia, dat op de tekentafel gemaakt is door twee communistische architecten maar dat enorm uitgebreid is met satellietsteden, als in Moskou waar de woontorens in braakliggend terrein de grond uitrijzen is de menselijke maat ver te zoeken. Dicran die met zijn gezin in Brasilia woont, vindt het erg dat het uiteindelijke idee van de nieuwe stad verloren is gegaan. Drie generaties van zijn familie staat te kijken naar een maquette van de stad en wijzen aan waar het mis is gegaan. Denis fotografeert de woonblokken en vraagt zich af wat voor effect deze hebben op het leven en denken van mensen. Hij is in ieder geval blij dat zij in het weekend naar de datsja kunnen waar het leven aangenamer is dan in de wijk waar ze wonen sinds hun zoon Rada geboren is.  

Dag 7: ontspanning

Centraal staat de familie Taslan die in Istanbul woont, maar de drukke stad een paar dagen verruilt voor het dorp waar ze vandaan komen. Het leven in Istanbul is vol stress. Sahriban vertelt dat ze met een lening een vrachtwagen gekocht hebben en dat haar man en zoon daar om beurten in rijden. Ze heeft in de nacht nooit rust omdat haar zoon dan op de weg zit. Aliihsan heeft het in zijn geboortedorp beter naar zijn zin dan zijn vrouw die met het leven daar niet zo goed uit de voeten kan, net als Gizem trouwens. Gokhan gaat met zijn vader mee op jacht. Als ze eenmaal terug zijn in de stad zegt Aliihsan dat de kinderen zich daar vrijer voelen maar dat komt ook omdat hij de stress op zich neemt.

Het Nederlandse stel gaat juist naar Istanbul toe. Het is voor het eerst dat ik Maarten in beweging zie. Anjoke heeft een dag nodig om de druk van zich af te laten glijden, maar vraagt zich al gauw weer af waar ze het allemaal voor doet en of ze haar tijd niet beter zou kunnen besteden. Een beter voorbeeld van de altijd maar bezig zijnde westerse mens kan ze niet geven.

In onze vrije tijd onthullen we wat voor soort mensen we zijn, aldus Ovidius. Aan het eind van de uitzending haalt Van Dis deze uitspraak aan. Hij verbindt daaraan de uitspraak dat dit niet altijd positief is en om een zorgvuldig beheer van de vrije tijd vraagt. De conclusie is kortom niet vrolijk. Het is maar slecht gesteld met de wereld, zo maken de zeven portretten in zeven dagen duidelijk. In ieder geval is de formule, waarmee het programma gemaakt is, te weinig specifiek. Vooral de uitzending over werk was een aanfluiting en daarna bleef het te oppervlakkig en te vrijblijvend. De hele wereld in een kleine zeven uur beschrijven blijkt een onmogelijke opgave te zijn. 

Hier meer informatie op de site van de VPRO met daarop onder andere korte portretten van de geïnterviewden.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten