Home (2015), documentaire van Ramon Gieling

Vluchteling met talent maar vogelvrij

In Home portretteert documentairemaker Ramon Gieling de lyrische Ivoriaanse zanger Cyriaque Kouenou tijdens zijn verblijf in Nederland na zijn vlucht in 2010 voor het dictatoriale regime in zijn land. De documentaire is opgebouwd als een boek met zes hoofdstukken, waarbij, zoals men vroeger wel gewoon was, heel kort steeds de inhoud samenvat. Voorafgaand aan het portret zien we een grappig onderhoud tussen de twee waarbij de rollen zijn omgedraaid en Gieling naar Afrika gaat om daar een filmbedrijf op te zetten. Hij wordt geen strobreed in de weg gelegd, want immigratie is een natuurverschijnsel zoals de vogels ons zeggen.

In het eerste hoofdstuk filmt Gieling in het tentenkamp in Osdorp. De regen slaat op het zeil van de tenten. Kouenou, die zich vanuit Nijmegen bij zijn lotgenoten heeft gevoegd, komt terug op de natuur die alles bepaalt, ook zijn lot, dat hij maar te accepteren heeft als een deel van zijn leven, al hoopt hij dat dit eindig is. Met reggae achtige liedjes op zijn gitaar geeft hij uiting aan zijn gevoelens en ook vertelt hij over Abraham, die ook gedwongen was te liegen om niet het leven erbij te laten.

Hoofdstuk twee handelt over de periode in de Sint Jozefkerk waar honderdtwintig vluchtelingen onderdak kregen na ontruiming van het tentenkamp. Een man die twee maanden in een asielzoekerscentrum zat, maar daar werd weggestuurd vertelt over de gastvrijheid die, anders dan hier, in Afrika heel gewoon is. Hij denkt dat Kouenou met enige hulp een groot artiest zou kunnen worden. Zijn profetische teksten houden een belangrijke boodschap in. Kouenou toont zijn talent tijdens een optreden in Paradiso. Musicus Laurens vertelt over de kracht van muziek naar aanleiding van het lezen van De druiven der gramschap waarin uitgebuite seizoenarbeiders gesterkt worden door een rondreizende gitarist. Kouenou bezingt zijn geliefde moeder die onlangs gestorven is en vertelt over zijn dromen die hem informatie geven over zijn ziel. Zijn jeugd was treurig vanwege de scheiding van zijn ouders. Hij tekent zijn huis in Ivoorkust en droomt veel over zijn kwaadaardige vader, die inmiddels al dood is maar graag een fles wijn wil, die Kouenou voor hem koopt. Het nummer Criminel bracht hem in conflict met de autoriteiten. Toen hij onderdook sloeg men zijn vader in elkaar die aan de verwondingen overleed. Kouenou vluchtte naar Nederland waar hij aan een spervuur van vragen onderworpen werd. Zijn komst hiernaartoe is voorbestemd, zegt hij. Een vriend speekt hem moed in door het voorlezen van een bijbelpassage over Jozef.

Het derde hoofdstuk speelt zich af in een verlaten kantoorgebouw na de ontruiming van de kerk. De sfeer is vijandig. Een vriend van Kouenou zegt dat hij een profeet is die in metaforen spreekt en parabels vertelt. De liefde als volgens hem een gevaarlijk fenomeen, omdat iedereen daardoor zijn verstand verliest, maar anderzijds is een man zonder vrouw of omgekeerd als een vishaak zonder vis. Vogels zijn ook altijd samen, zegt Kouenou. In de natuur bestaan geen vreemdelingen. Hij zit met een vriend in een park en kijkt naar huizen die er uitzien als vestingen. Niemand kent zijn oorsprong of zijn doel.

In hoofdstuk vier woont Kouenou in een kantoorpand in het Centrum van Amsterdam. Hij is niet in de stemming om gitaar te spelen en belt met Laurens over het opnemen van een cd dat nog niet zo gemakkelijk is. Inmiddels heeft hij een liefdevol contact met Kim die hem probeert op te beuren. Hij vraagt Gieling om geld voor een advocaat of om een cd op te nemen, maar krijgt alleen de mogelijkheid dat te verdienen door bij de filmmaker schoon te maken. Hij treedt ook op, in de stijl van Bob Marley, met kleurige lichtjes op zijn lijf die heen en weer springen op het donkere podium.

Hoofdstuk vijf speelt zich af in de Havengevangenis. Laurens komt op bezoek maar ziet geen mogelijkheid voor een cd. Kim is spoorloos. Kouenou beschouwt zijn gitaar als zijn eerste vrouw. Het eind van het verblijf lijkt onafwendbaar omdat burgemeester Van der Laan heeft beslist dat de groep naar Nairobi wordt gerepatrieerd. Dat is tegen de zin van de groep die vindt dat het daar niet veilig is.

In hoofdstuk zes is Kouenou terug op kantoor. Daar vindt een nogal duister ongeluk plaats waarbij iemand die Kouenou wilde beschermen van zeshoog naar beneden viel. Gieling moet naar het buitenland om te filmen en heeft een laatste gesprek met Kouenou, waarbij hij zegt dat hij regelmatig zal bellen. Voor Kouenou bestaat er geen afscheid, maar treurig is zijn gesjok over straat met een zware reistas over de schouder wel. Het lot van een vluchteling in een wereld waarin de vogels vrij zijn maar de mensen vogelvrij.     

Hier de trailer van de documentaire Home, die actueel is omdat de toenmalige dictator Gbagbo op het ogenblik terecht staat voor het Internationale Strafhof in Den Haag, zoals hopelijk Bashar al Assad hopelijk spoedig ook.