De Debutantenprijs is terug in Dordrecht en het publiek
wordt onthaald met muziek. Debuten uit de popmuziek om de sfeer van de middag
aan te geven, gespeeld en gezongen door Dordrechter Berry Jansen. De gastheren
Abdelkader Benali en Oscar Kocken halen herinneringen op aan de eerste keer
toen de prijs werd uitgereikt aan Anna Enquist. Er is een dame in de zaal die
erbij was, maar zich niet meer kan herinneren wie de prijs won. Kocken vertelt
over de selectieprocedure en haalt de Vlaamse Nelly Maes, voorzitter van het
ANV, naar voren, die de jury dankt voor de mooie boeken die ze uitgekozen
hebben. Ze maakt zich sterk voor het Nederlands dat toch de vijfde taal van
Europa is. Birk van Jaap Robben is
haar favoriet, omdat de roman uitgepuurd is, maar ook over de twee andere
boeken heeft ze iets goeds te zeggen. De
consequenties van Niña Weijers was origineel en had een boeiende structuur,
We zullen niet te pletter vallen van
Nina Polak vond ze een boek van deze tijd met mooie personages.
Piet Sleeking is wethouder van Dordrecht en vertelt over de
investeringen in de cultuur. Voor goede ideeën moet geld beschikbaar zijn, zegt
hij. Het letterenbeleid heeft zijn speciale aandacht. Als voormalig leraar
Nederlands is hij op de hoogte van het onderwerp. Hij kan niet zijn mening
geven over zijn favoriete boek want hij heeft alleen Birk gelezen. De andere
twee boeken liggen klaar.
Juryvoorzitter Casper Markesteijn verklapt alvast dat het
niet moeilijk was om de shortlist samen te stellen en dat de respons groot was.
Zo’n zeshonderd lezers gaven hun oordeel.
Schrijfster en dichteres Joke van Leeuwen, volgens Benali
schrijfster van de mooiste meisjesroman, laat het publiek weten dat het door
Maes gebruikte woord merkwaardig in het Nederlands opmerkelijk betekent. Ze
steekt de kandidaten een riem onder het hart en leest drie gedichten voor,
waarvan het laatste Een Nederbelg spreekt
over de curieuze verschillen tussen het Vlaams en het Nederlands gaat. Ze moet
meteen daarna door naar Antwerpen omdat daar haar nieuwe roman De onervarenen gepresenteerd wordt.
Vervolgens worden de kandidaten afzonderlijk aan de tand
gevoeld naar aanleiding van een filmpje dat over hen gemaakt is, dat van Polak
in de kamer van Weijers. Ze vertelt daarin dat haar debuut gebaseerd is op haar
korte verhaal The end of men, over de
tanende invloed van de man in de maatschappij en zou graag willen dat er een
doorwrocht essay over haar debuut zou verschijnen. In het interview zegt ze dat
dit ook verschenen is, door een student literatuurwetenschappen. Op de vraag
van Kocken wat ze in het filmpje typte, antwoordt ze dat Weijers en zij juist
een briefwisseling voerden en dat ze daaraan bezig was.
Robben woont in een dorpje en werd eens over zijn been
geaaid door een demente bejaarde. Hij las ook over een jongetje dat in de zee
bij Scheveningen gered werd door zijn vader die vervolgens zelf verdronk. Deze
twee elementen gebruikte hij in zijn debuut. Hij vertelt tegen Kocken dat hij
in andere genres gedebuteerd is, maar nog niet in de romankunst. Zijn volgende
boek is voor kleuters. Hij werd verrast door de ontvangst van zijn debuut. Op
de vraag van Benali welke reactie hem het meest ontroerd had, antwoordt hij dat
die kwam van een vrouw die het boek niet kon uitlezen omdat ze haar zoon ook
zelf had opgevoed en daarbij veel fouten had gemaakt. Robben antwoordde haar
dat dit wel meegevallen zal zijn.
Weijers spreekt ons toe over de verhouding tussen denken en
schrijven, die bij haar hand in hand gaan. Het succes voelde vreemd, maar de
aandacht is een legitimatie om verder te gaan. Ze vertelt Benali dat ze in een
achtbaan terecht kwam maar ook zichzelf bleef.
Nadat Berry Jansen de pauze heeft afgesloten met zijn eigen
debuut over een Nederlandse jongen die verliefd was op een Turks meisje maar
niet met haar mocht trouwen omdat ze uitbesteed was aan een neef, volgt een
inhoudelijk groepsgesprek met de kandidaten. Kocken heeft gehoord dat men jaren
aan het debuut werkte en wil weten wat iemand bezielt om daarmee zo lang bezig
te zijn. Polak voelde de behoefte om personages te scheppen en te zien hoe die op
elkaar zouden reageren. Ze begrijpt dat mensen zoals Benali Schard een eikel
vinden, maar probeert toch al haar personages met begrip te portretteren. Robben
zegt dat de moeder in Birk dwingend
en onvoorspelbaar is en dat het publiek verschillend op haar reageerde. Vrouwen
zagen de verhouding tussen haar en Mikael als verstoorde liefde, terwijl mannen
die als incest betitelden. Zelf noemt hij het een grensoverschrijdende liefde,
waarbij Mikael als een plantje is dat overwoekerd wordt. De eenzame plaats van
handeling was van belang voor de verhouding. Op de vraag van Kocken of het
gemakkelijker was om met de blik van een kind naar getroebleerde mensen te
kijken, antwoordt Robben retorisch of we niet allen getroebleerd zijn. Als je
jezelf niet kan spiegelen, zoals Mikael op het eiland, moet men de grenzen uit
zichzelf halen. Robben had na het schrijven te doen met de jongen. Tijdens het
schrijven zelf leefde hij in wat Benali splendid isolation noemt. Weijers had
daar minder last van, omdat ze tussendoor moest werken. Ze voegt daar aan toe
dat schrijven beter lukt naarmate er meer op papier staat. Dat ze niet werd
meegesleept door haar personages, komt volgens Benali omdat ze een ideeënroman
schreef, iets wat voor Weijers niet voorop stond. Ze maakte van dichtbij mee
dat een kindje prematuur werd geboren en wilde daar meer mee met hoofdpersoon
Minnie Panis als gevolg.
Op de vraag of men elkaars boeken heeft gelezen, bekent
Polak dat ze Birk niet heeft gelezen
en dat ze van Robben hoorde dat hetzelfde voor hem gold. Weijers, die wel de
andere debuten las, zegt dat ze eerst moeilijk los kon komen van het debuut van
Polak omdat ze met haar bevriend is. Dat haar dit later wel lukte, bewijst
volgens haar dat het een goed boek is. Ze zegt dat een Polakzin beeldend,
zinnelijk en meanderend is. Polak zegt voegt daar het zintuiglijke aan toe
zoals ook uit het beeld van Albrecht Dürer op de omslag blijkt. Benali werd
bekoord door de seksscène tussen Anna en juf Aisling. Polak vond het zelf een
dramatisch omslagpunt dat Anna zover kwam. Benali wendt zich tot Weijers over
Minnie Panis die seks grijpt en het als status ziet. Weijers zegt dat Panis
problemen heeft om een verbinding te maken en dat seks voor haar meer een spel
is. Benali vraagt zich af of het conceptuele daarmee te maken heeft, waarop
Weijers antwoordt dat het boek daarover gaat. Kocken zegt dat haar debuut alles
luikjes open zet. Weijers haalt een lezer aan die door haar zelfs op het spoor
van Nietzsche werd gezet. Robben vond het merkwaardig dat een lezer
concludeerde dat de moeder van Mikael aan kanker leed. Hij zou wel willen weten
hoe het Mikael later zou vergaan, maar volgens Weijers doet dat er niet toe.
Kocken voelde tijdens het lezen verbondenheid met Mikael. Volgens Benali is er
sprake van een hechtingsproces tussen lezer en personage. Hij vraagt Robben
waar hij toch die mooie dialogen vandaan haalt. Robben luistert veel en spreekt
zijn tekst hardop uit. Zijn redacteur heeft geschrapt wat al duidelijk was.
Zelf had hij het ook wel klein willen houden in plaats van de twintigduizend
exemplaren die er verkocht zijn. De eerste week na verschijnen vond hij
vreselijk. Hij kon zich niet vinden in de eerste zin en ook niet in de tweede. Polak
las haar boek niet meteen, was bang voor de recensies en kreeg eerst ook een
laatdunkende bespreking voor haar kiezen. Op de vraag van Benali wat de ideale
lezer is, antwoordt ze dat het iemand is die zich openstelt. Benali wil weten
waar ze haar treffende taalregisters vandaan haalt. Hijzelf laat zich
inspireren door Saul Bellow. Polak noemt Woody Allen. Ze wilde een diepe,
romantische komedie schrijven. Ze raadt de korte verhalen van Grace Paley aan.
Weijers werd geïnspireerd door Rituelen van
Cees Nooteboom zoals blijkt uit haar eerste zin, Robben door de
vrouwenportretten van Lucian Freud.
Casper Markesteijn laat, voordat hij het juryrapport
voorleest, een filmpje zien van een bijeenkomst van de vakjury boven de
bibliotheek in Dordrecht. Hij zegt dat ze kozen uit negentig debuten over het
kalenderjaar 2014 en een longlist samenstelden bestaande acht titels, die hij
laat zien en kort bespreekt. Na de beschouwingen van de lezers over de drie
genomineerde debuten, leest hij een stukje voor uit het AD waarin Robben zegt
dat hij de prijs met de anderen wil delen, zodat ze alle drie een beetje tijd
kunnen kopen om verder te schrijven. Nadat hij de 7500 euro gewonnen heeft, kan
hij zich dat niet zo goed meer herinneren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten