Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 2 september 2015

Recensie: En de akker is de wereld (1947), Dola de Jong



Tonen van gevoel van ontheemding belangrijker dan gepolijste vorm

En de akker is de wereld (hierbij de omslag van De Salamander editie uit 1950) vertelt het aangrijpende verhaal van het Holllands stel Aart en Lies, dat aan het begin van de Tweede Wereldoorlog met een woonwagen uitwijkt naar Marokko en, naast hun eigen Dolfje, meteen een aantal ontheemde kinderen meeneemt. Aan de kust probeert Aart een akker vruchtbaar te maken. De kinderen helpen mee het land te bevloeien maar gemakkelijk gaat het niet. De Arabieren die langs lopen kijken met leedvermaak naar de verwoede pogingen van de stugge Aart om voedsel te verbouwen op de droge aarde.

’De akker was een hopeloze onderneming. Hij zag het, maar kon niet opgeven. Kon niet. De spruiten, die opkwamen, kleurden geel in enkele dagen, hier en daar bleven plekken groen, waar de grond laag was en de zonnestralen gebroken werden door bomen.’

De achtjarige Poolse Luba Lefkowitz, het levendige joodse zusje van de oudere Maria, is de eerste die het harde leven ontvlucht. Tijdens een dagje naar het strand met de Belgische Berthe en de Franse Pierre nemen ze hun intrek in een strandhuisje, dat van de louche Nederlander Manus blijkt te zijn. Luba trekt niet veel later bij hem in. Aart neemt, ondanks een vermoeden van seksueel misbruik, niet de moeite om haar terug te halen.

Na een beet van een hond moet Pierre naar het ziekenhuis. Door een infectie moet zijn been eraf en loopt hij met een houten been. De zestienjarige Hans uit Duitsland zoekt ander werk en vindt dat door het geven van Duitse les aan een Arabische jongen in het naburige Tanger. De veertienjarige Maria is zwaar door de oorlog getraumatiseerd en huilt veel. Ze heeft een beetje verkering met Hans maar dat gaat over als die contact krijgt met pianiste Marga in de stad. Maria heeft een sterk zelfbewustzijn. Ze hoopt op verbetering en droomt van ouders die haar weghalen uit de ellende.

Ook dikwijls, zoals nu een manifestatie van het Ik-gevoel. Er is geen oorlog. Geen pogrom. Vader en Moeder deden maar net alsof. En het moorden en branden was er ook niet echt. Nu komen Vader en Moeder me halen.

Later moet ze tegen haar zin naar het gezin van de consul in de stad. Daar woont ook een vrijgevochten nichtje, Zus genoemd, die veel betekent voor Maria. Tenslotte kan ze daar echter toch niet kan aarden en terug gaat naar het gezin, dat in een dorp dichtbij de akker is gaan wonen na de arrestatie van Aart, die aangezien werd voor Manus.    

De stijl is heel direct, bijna alsof het boek niet geredigeerd is. De ruwheid ervan geeft de kracht ervan weer. De lezer zit achttien hoofdstukken lang middenin de verwikkelingen die het gezin in Marokko beleeft. Vooral de belevenissen van de Poolse Maria in het gezin van de Nederlandse consul zijn van een grote diepgang. De Jong stuit op de kern van ontheemding. Het gevoel daarvan is belangrijk dat een gepolijste vorm.

De titel En de akker is de wereld komt van Mattheüs 13: 38

…en de akker is de wereld;
en het goede zaad zijn de kinderen
des Koninkrijks; en het onkruid
zijn de kinderen des boozen;

Het is opgedragen aan vader, moeder en Jan, weerloos gedood in Duitse concentratiekampen en heeft een motto van de Amerikaanse schrijfster en dichteres Marianne Moore:

…The world’s an orphan home. Shall we never have peace without sorrow? without pleas of the dying for help that won’t come…

In onze tijd met alle vluchtelingen is En de akker is de wereld weer een belangrijk menselijk document. Aan het eind van de roman verwoordt De Jong dit in een fragment waarin men aan de kade bijeen zit wachtend op vertrek, onzeker over het tijdstip daarvan:
Een hongerende spreekt van brood, een eenzame van het verleden, een beroofde van rijkdom, een gevangene van vrijheid. Een emigrant spreekt van brood, van het verleden, van rijkdom en vrijheid.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten