Boeiende denkstof over autoriteit aangereikt door een psychoanalyticus
De Vlaamse klinisch psycholoog en psychoanalyticus Paul
Verhaeghe was eerder bij Wim Brands om te praten over zijn boek Identiteit en wil inmiddels een nieuwe
invulling geven aan het aloude begrip autoriteit.
Brands, die voor de gelegenheid naar de kapper is geweest, maakt
om te beginnen een grapje. Omdat Verhaeghe te ver van de microfoon zit, draagt
hij hem op om, als ware hij een autoriteit, dichterbij te komen, maar verder
verloopt het gesprek in een serieuze sfeer.
Eerst gaat het over de tijd van alles moet kunnen. Verhaeghe
kon zich niet herkennen in de oplossing om de klassieke autoriteit te
herstellen. Hij is zelf geboren in 1955 en met straffe hand opgevoed. Op het
internaat waar hij verbleef studeerde men vijf uur en twintig minuten naast de
lessen. De absoluutheid van de autoriteit werd niet ter discussie gesteld. Men
onderwierp zich vrijwillig, tot in de jaren zestig het paternalistisch
wereldbeeld onderuit gehaald werd. Studenten weigerden absentie briefjes in te
vullen en liepen weg. De macht riep een tegenmacht op.
Brands wil naar de gezagscrisis in de Nederlandse situatie,
bijvoorbeeld in het onderwijs.
Verhaeghe stelt dat er sprake is van een gezagsvacuüm waarin
de leerkracht met zijn handen op zijn rug lesgeeft. Een vervelende opmerking kan
hem of haar in conflict met de ouders brengen en tot een rechtszaak leiden,
zoals in het recente verleden gebeurd is.
Brands noemt een geval waarbij de leerkracht door een moeder
in elkaar geslagen werd.
Verhaeghe vindt het geval extreem maar wel helder. Hij stelt
dat we autoriteit verlenen. Als dat niet gebeurt staat men alleen en krijgen we
incidenten zoals door Brands geschetst. De leerkracht wordt vervolgens ook nog
beschuldigd dat hij geen autoriteit heeft.
Brands wil weten hoe dat zo gekomen is.
Verhaeghe komt niet veel verder dan dat het geloof in
waarden en normen verloren is gegaan.
Het geloof en het patriarchaat is verdampt. De sociale
mobiliteit heeft het proces versneld. Als autoriteit wegvalt komt macht
tevoorschijn, die altijd veel minder prettig is. Conducteurs en
verkeersregelaars voelen aan de lijve hoe het recht van de sterkste werkt.
Brands wil weten welke mogelijkheden Verhaeghe ziet om
autoriteit opnieuw vorm te geven.
Verhaeghe denkt aan organisaties als Buurtzorg die plat
georganiseerd zijn en weinig bureaucratie kennen. Het werkt goedkoper en zowel
cliënten als medewerkers zijn tevredener. Het veronderstelt wel dat men de
gezagsdrager van onderop vertrouwen geeft. Dat dit ook gevaarlijk kan zijn,
toont Verhaeghe aan de hand van een voorbeeld uit het Duitse leger dat zelf
mocht bepalen hoe ze een opdracht uitvoerden.
Brands wil nog eens terug naar het onderwijs.
Verhaeghe geeft toe dat kinderen niet zelf kunnen beslissen
en vindt dat de ouders in hun plaats autoriteit dienen te verlenen. Als dit
niet gebeurt, dan zal er een tweedeling in het onderwijs komen, waarbij er
scholen ontstaan voor de elite waarin geleerd wordt en andere scholen waar
slecht onderwijs wordt gegeven omdat de autoriteit ontbreekt.
De analyse van Verhaeghe roept de nodige vragen op over het
belang van vertrouwen in de maatschappij dat door de overheid is weggenomen en
de noodzaak van leerkrachten om zich beter te beschermen tegen nijdige ouders.
Los daarvan is de meer gedecentraliseerde samenleving natuurlijk veel
leefbaarder.
Hier
de uitzending over het boek Identiteit, net drie jaar geleden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten