Eindejaarsbericht Allerhande maar vooral literatuur 2015

Verscholen in een knot wol zit de draad die ons verder helpt

Another year over

Elk eindejaaroverzicht dient te beginnen met het klimaatakkoord in Parijs. Dit belangrijke nieuwsfeit houdt de moed erin, terwijl een mislukking een grote doem over de aarde zou hebben gelegd. Marianne Minnesma, die het goed zou doen als koningin van dit kwakende kikkerland, liep het vuur uit haar sloffen voor de goede zaak en kreeg, net als tijdens de rechterlijke uitspraak over de klimaatzaak, weer haar gelijk bevestigd. Het succes slaat een brug naar een  toekomst, al blijft de uitvoering ervan onderwerp van strijd, zoals de meningsverschillen over de bouw van windmolens op zee en de opslag van CO2 in de bodem laten zien. Een strijd die nog lang niet gestreden is.    

Hiermee hangt meteen de opvang van vluchtelingen samen. Ik heb begrepen dat de komst van Syriërs vanwege de burgeroorlog op de achtergrond te maken had met de droogte in het zuiden van het land, waardoor boeren vluchtten naar de steden, die daardoor zodanig uitpuilden dat mensen hun heil elders gingen zoeken. Dit soort migraties zullen zich, naarmate het klimaat verslechtert, vaker voordoen. Alleen al daarom is het van groot belang de handen ineen te slaan en te zorgen voor een leefbare aarde, onze rijke bodem, die ons geeft wat we nodig hebben als we haar niet teveel uitputten.

Dan mijn blog, waarvan ik al vijf jaar zeg dat ik probeer de tijdgeest te willen vangen. Wat is de tijdgeest anders dan een momentopname van een manier van doen? Is het geen onmogelijk streven om die te willen vangen? Ik wil liever de nieuwe geest op het spoor komen, die ongemerkt, maar niet te missen op ons af komt en die voor nieuw elan kan zorgen. Het concept theatraliteit, dat ik tegenkwam in het artikel Wanneer literatuur theater wordt van de hand van Carel Peeters over de kunstopvatting van Eric de Kuyper, vormt een verbindende schakel met het nieuwe. Het gaat daarbij om de wil om te geloven in een toestand die anders is dan de bestaande. De val van de Muur in 1989 toonde aan dat de orde instort als die zijn tijd gehad heeft. Opeens lijkt dan niets minder werkelijk dan de nieuwe geest. 

A new one just begun 

De zoektocht naar een andere verhouding verloopt langs de kunst. Activiteiten als zingen, schrijven en andere kunstuitingen verheffen ons boven het alledaagse of laten ons daarvan juist de schoonheid zien. We vieren met onze expressie het leven, zoals men vroeger in de kerk deed. Dat we met het badwater ook het kind hadden weggegooid, blijkt gelukkig niet het geval. De leegte die achter ons ligt was nodig om een brug te slaan naar een diepere vorm van verbondenheid met de aarde, de ander en met onszelf. De crises die ons omgeven helpen ons daar wonderlijk genoeg bij. De omgang met mensen uit andere culturen verrijkt ons leven, een bewustere omgang met de grondstoffen die de aarde ons geeft, schept verbondenheid en maakt dat we onszelf als deel van een groter geheel ervaren.

Nederigheid past ons beter dan geblaas van de toren over onze zogenaamd superieure rationaliteit. In een steeds kleinere wereld kunnen we anderen niet meer buitensluiten, zoals in deze maanden de oorlogsvluchtelingen uit andere landen. Hetzelfde geldt voor ouderen en werklozen dichterbij huis. De angst voor verandering is te begrijpen, maar daarmee niet goed te praten. Vergroting van onze individuele vrijheid gepaard gaande met maatschappelijke verantwoordelijkheid moet, met alle haken en ogen die eraan zitten, het uitgangspunt  zijn.

Om de verandering mogelijk te maken is niets minder dan een revolutie nodig. Basiselementen daarvan zijn een basisinkomen als een grondrecht voor elke sterveling die hier op aarde rondloopt en een duurzame omgang met de grondstoffen van de aarde. Daarmee ben ik weer terug bij het begin. Alles hangt met elkaar samen. Onze toestand kan misschien het beste vergeleken worden met een knot wol, die in de war is geraakt. Terwijl wij worstelen met de draden, wordt het begin van de ontrafeling steeds duidelijker.  

Hier het artikel Wanneer toneel theater wordt van de hand van Carel Peeters (VN, 2 november 2015).