Veel doden bij binnenbrandje in de Tweede Wereldoorlog
De Russenoorlog gaat over een opstand van Georgiërs op Texel
aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. De Georgiërs waren ingelijfd bij het
Duitse leger, maar werden na een opstand door hun opdrachtgevers in de pan
gehakt. Texelaar Arnold van Bruggen maakte een fraai portret van dit stukje lokale
geschiedenis. Hij brengt vele eilandbewoners in beeld en ook Grisha en Yevgeni,
twee Georgiërs die de tegenactie overleefden.
Het is ontroerend te horen hoe de Texelse bevolking de
Georgische soldaten in het hart sloot. Texel was in de oorlog een paradijs
vergeleken bij de rest van Nederland. De bewoners hadden genoeg te eten en
gevochten werd er niet. Een mannelijke inwoner zegt dat de Duitsers Texel voor
Engeland aanzagen en meteen begonnen te schieten. Dat moet een vreemde indruk
gemaakt hebben op degenen die dat zagen. Michiel Binsbergen vertelt dat de
Georgiërs heel mooi vierstemmig zongen in de bossen. Bertha Dros herinnert zich
de Rus Grisha die de hele dag bij hen in de bakkerij zat en tenslotte door haar
moeder naar binnen werd geroepen voor een beker melk. De soldaat hielp mee de
kinderen naar bed te brengen en werd al gauw een huisvriend. Akkie Kikkert weet
nog hoe een Rus voor haar knielde en haar zoende, omdat ze zo leek op zijn
dochter. Volgens Dros kochten de Russen spiritus bij gebrek aan andere
alcoholische drank. Marianne Bonne is verwekt door een Rus die heel erg bij
haar moeder in de smaak viel.
Geen vuiltje aan de lucht leek het. Dat veranderde toen de
Duitsers het plan beraamden om de helft van de Georgiërs naar de Slag om Arnhem
te sturen en de andere helft van de soldaten als onderpand daar te houden. De
Georgiërs zagen daar echter niets in. Gevolg was een opstand, die op 1 april
uitbrak. Een vuurpijl die boven Den Burg werd afgeschoten vormde het
startschot. Zo’n tweehonderd Texelse mannen steunden de Georgiërs.
Een hele rij eilandbewoners vertelt op snedige wijze over
het verloop van de strijd, die al gauw in het voordeel van de Duitsers beslist
werd maar toch veel slachtoffers maakte, vanwege de meedogenloze manier waarop men
elkaar bejegende Van beide zijden deed men niet aan gevangen nemen, maar schoot
men tegenstanders direct dood. Uitzondering is een Rus die zich op een
hooizolder verschool waar hij oog in oog met een Duitser kwam te stond die hem
verrassend genoeg spaarde. Yevgeni belandde met een geschoren kop in een
varkenskot, Grisha, die bij Dros in huis zat, vreesde dat hij kapotgeschoten
zou worden, waarop de vader van Dros hem een plekje gaf in de schuur. Toen de
Duitsers genoeg hulptroepen hadden gecharterd, bestaande soldaten die deel
hadden genomen aan de slag om Arnhem, werd het eiland helemaal uitgekamd en
gevonden Russen een kopje kleiner gemaakt.
Na de capitulatie bleven de Duitsers op hun post. Anders dan
in de rest van Nederland werd er op Texel nog steeds gevochten. De Duitsers
gaven zich niet over en geallieerde hulp van buitenaf kwam er ook niet. Een toevallig
daar teruggekomen Canadese bevelhebber keek vreemd op toen een groep Duitsers
afmarcheerde. Na de afscheidsdienst voor de omgekomen collega’s ging Yevgeni later
in de maand naar huis. Jaarlijks is er nog een herdenking waarbij steeds minder
Texelaren aanwezig zijn. Het gevecht ligt nog steeds gevoelig. Sommigen hebben
weinig op met de Georgiërs die alleen maar onrust brachten. Kikkert probeerde
haar haat te overwinnen door ingezonden stukken te schrijven. Yevgeni zegt ter
verontschuldiging dat zij ook het verloop van de strijd niet van te voren
konden bepalen. In 1983 ging er een bus met Texelaren naar Georgië. Dros was
ook mee en zag Grisha terug hetgeen een ontroerende ontmoeting was. In 2009
bezocht president Saakashvili de begraafplaats en hield een rede, waarin hij
niet meer sprak over helden. Ik meende ook nog de stem van zijn Nederlandse
vrouw Sandra Roelofs te horen.
Hier de trailer, hier de site van
Prospektor met daarop de hele documentaire, hier
mijn verslag van Stand by your president,
een fraai portret van Sandra Roelofs.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten