Oma en kleindochter onderzoeken de toestand van de
democratie
De voorstelling Sinaasappelstraat
is het eerste deel van een drieluik over democratie, een thema dat als geroepen
komt in een tijd van maatschappelijke verwarring en dat in goede handen is bij
theatergroep mugmetdegoudentand, die met humor en betrokkenheid de toestand van
onze samenleving ontleedt. In Sinaasappelstraat
verwoordt Joan Nederlof haar onbehagen over het grotere geheel. Hoewel ze met
haar 53 jaren persoonlijk en vakmatig tevreden is over haar leven, mist ze het
maatschappelijk verband. Ze roept haar ruim twintig jaar daarvoor overleden oma
Mien van Dam, een kordate onderwijzeres en een echte rooie vrouw, terug naar haar woonadres in de Haagse Sinaasappelstraat
om haar advies te horen over hetgeen ze kan doen om het gevoel van gemis het
hoofd te bieden.
We keren daarmee terug naar de jaren zeventig. Het flatje
van oma straalt - met een deken op een tuinstoel die naar beneden geklapt kan
worden, een oude schemerlamp en een grote foto van Willem Drees (zie foto van Robin Vogel) - helemaal die ouderwetse
sfeer uit. Nog voor het begin van de voorstelling loopt Mien in haar oude
vrouwenjurk al onrustig heen en weer. Ze verwacht haar kleindochter die haar
naar de aarde heeft geroepen vanwege een urgente kwestie en is daar gespannen
over. De sfeer van de jaren zeventig wordt verder ingevuld door de toespraak
van minister-president Joop den Uyl over de oliecrisis en de gevolgen daarvan
voor de bevolking. Zijn historische rede op de televisie waarin hij zegt dat na
de eerste jaren van welvaart de schaarste weer toeneemt is en dat de jonge
generatie daarvan de gevolgen zal ondervinden, zet meteen de toon. Mien vraagt
aan Joan, die ze aanspreekt met Jo, of ze tegenwoordig ongelukkiger is, maar
dat vindt Jo moeilijk te beantwoorden. Ze heeft wel het idee dat de democratie
stroperiger is geworden, ondoorzichtiger, terwijl aan de oppervlakte alles gewoon
maar doorgaat. Ze verzucht dat ze minder van de maatschappij begrijpt van toen
ze achttien jaar oud was, waarop oma bemoedigend zegt dat zij dat ook had.
De verzuchting leidt in ieder geval tot een boeiend
inhoudelijk gedeelte waarin Mien en Jo een onderzoekje doen naar de staat van
de democratie. Mien pakt meteen de telefoon om Wim Kok aan de kaak te voelen en
hem een flinke uitbrander te geven over de toegenomen economische ongelijkheid,
Joan vertelt over Alexis de Tocqueville die de zwakke kanten van de democratie
onderzocht en stelde dat een vitale cultuur, waarin mensen handelen uit
welbegrepen eigenbelang, de basis vormt voor een gezonde democratie. Mien wijst
Joan erop dat in de huidige tijd alleen nog het directe, persoonlijke
eigenbelang geldt. Joan wijt het aan de uitdijende bureaucratie dat het
individu vermalen heeft.
Bijzonder is dat Nederlof zowel de oma als de kleindochter
speelt. Eerst is er nog de bril om het verschil tussen de generaties aan te
geven, maar al gauw neemt Nederlof niet meer de moeite om het onderscheid
visueel aan te geven. Het vergt van de actrice een grote inspanning om beide
rollen door elkaar te spelen, net zoals dat ook voor de kijker geldt.
Mooi is de tegenstelling tussen de tijd van de jaren zeventig
met duidelijke idealen als spreiding van kennis, inkomen en macht en de huidige
tijd waarin het mens-zijn zelf aan discussie onderhevig lijkt. Helaas neemt de
voorstelling op het eind een andere wending, als het de kant uit gaat van het
theater en de positie van Jo daarin. Het is daarbij onduidelijk welk advies
Mien aan Jo geeft. Het zou bevredigender zijn geweest als ze bijvoorbeeld waren
uitgekomen op het streven naar een basisinkomen voor iedereen. Daarmee
verenigden ze de oude behoefte aan zekerheid met de nieuwe behoefte aan een
verdergaande emancipatie van het individu.
Gelukkig was er veel te lachen. Het was heel grappig dat
Mien voor verbetering de levensstandaard van iedereen is, behalve voor de
katholieken dat hypocriete rotvolk, dat ze niks begrijpt van de pgb, het
persoons gebonden budget en dat ze erop zinspeelt dat de klachten van Jo met de
overgang te maken hebben. Tenslotte was een mooi, maar helaas te klein rolletje
voor Baby Dee, die drie jaar geleden in Funzone
meer kans kreeg haar talent te tonen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten