Grensovergangen zijn plaatsen van machtsmisbruik en
willekeur
De aankondiging van Grenzen
gaat over het onbehagen dat vaak gevoeld wordt als men de grens van een
ander land nadert. Douaniers kunnen de binnenkomst gemakkelijk weigeren. Ik
herinner me de boze blik van een immigratie officier uit Montana die nogal
nijdig was toen mijn dochter achterin de auto schamper lachte na zijn vraag of
wij insecten meevoerden uit Canada. Het kwam ons ieder geval te staan op foto’s
in een kantoortje en de daarbij horende vingerafdruk. Heel wat lastiger hebben
vluchtelingen het, die grenzen proberen te nemen, zoals we al langer zien in
Calais en meer recent in beelden van de mensenstroom die vanuit Zuid Europa
naar het Westen vlucht. Hoewel de chaos wat minder lijkt, komen er nog steeds
opstoppingen voor als er een trein in Macedonië niet komt langsrijden, met als
gevolg een getrek en geduw om in de overvolle volgende trein te komen.
Jacqueline van Vugt maakte haar documentaire over grensovergangen
in Afrika en Europa nog voor de massale vluchtelingenstroom uit Syrië op gang
kwam. Ze gaat ook de andere kant op, vanuit Europa naar Afrika. Haar motto
luidt: I have crossed so many borders and I am still not free. Dat is zeer van
toepassing op Clara die zestien jaar in Nederland verspild heeft, zoals ze zelf
zegt. Deze Nigeriaanse werd naar de rosse buurt vervoerd, waarbij haar paspoort
werd afgepakt. Zonder papieren komt men nergens, zegt ze. De laatste nacht voor
vertrek brengt ze door in het uitzetcentrum in Schiphol. Alles is daar
efficiënt geregeld. Men raadt haar af om sexy kleding aan te trekken omdat er
ook mannen aanwezig zijn. Clara verzucht dat ze nog 35 duizend dollar terug
moet betalen aan de mannen die haar naar de rosse buurt brachten. Ze heeft
liever niet dat haar moeder te weten komt waar ze gezeten heeft. De volgende
dag is ze nerveus. De bulderende vliegtuigen buiten het centrum maken de onrust erger (zie foto).
Van Vugt filmt de aankomst in Lagos. Het liedje I love my life is toepasselijk. Clara lijkt opgelucht. De jonge
vrouw in het taxibusje naast haar vertelt dat ze graag naar Europa wil.
Van Vugt gaat verder. Ze moet bijbetalen voor een taxi naar
de grens met Niger. Daar heeft men zo’n veertig à vijftig mensen opgepakt, maar
geen smokkelaars. Douaniers houden in het veld een brommer aan, die via een
onverharde weg de grens probeert te passeren en sturen die terug naar de
verharde weg. Een douanier verschuilt zich achter een boom om illegale grensoverschrijders
te betrappen. Bij de grens met Burkina Fasso wordt een bus aangehouden. Een
douanier bekommert zich om een jong meisje dat helemaal alleen lijkt te zijn,
maar later meldt zich de vader tot opluchting van de douanier. Een groepje
jonge mannen zit in een truck en heeft zoveel geld moeten betalen bij de douane
dat ze geen vrouw meer kunnen betalen. Een van hen vertelt over zijn seksuele
contact met een blanke vrouw, dat niet veel anders was dan een zwarte. De
grensbewaker in Mali zegt dat men zijn kalmte moet bewaren. Mensen die geen
documenten hebben, moeten extra geld betalen om de grens over te gaan. De grens
met Senegal zit aan de spoorlijn. De aanwezige ambtenaar wilde sportjournalist
worden maar had het niet voor het uitkiezen. Hij vertelt dat zijn werk geduld
vraagt, een open geest en alertheid. Dat blijkt wel uit het feit dat papieren
voor een goederenwagon ontbreken. De grens met Mauretanië wordt gevormd door
een rivier. Een gesluierde vrouw wil niet gefilmd. Bij de grens met Marokko staat
een soort boscamping waar vluchtelingen zijn neergestreken. Een jonge vrouw is
gedesillusioneerd omdat ze voor veel geld naar Spanje zou worden gebracht maar
nooit werd opgehaald. Een broer van haar wil haar wel afstaan aan de
geluidsman. Mensen blijken niet veel meer dan koopwaar. De grens met Spanje
kennen we, het gaat daar gewelddadig aan toe. Van Vugt filmt verder een vlot
dat wordt onderschept door de Spaanse marine. Na beelden uit Calais en een
parkeerplaats aan de Nederlands- Belgische grens, komen we in een
detentiecentrum in Rotterdam, waar we de reis afsluiten met een jonge vrouw die
naar Ghana terug wordt gestuurd. Niet omdat Nederlanders een hekel aan haar
hebben, zegt de ambtenaar, maar omdat er nu eenmaal regels zijn. De vrouw zingt Don’t worry about a thing en hoopt op
een goede toekomst. Van Vught sluit af met Bob Marley. Waren de verhoudingen in
de wereld maar een beetje eerlijker, verzuchtte ik na afloop.
Hier
de trailer van Grenzen, die in het
Engels Borders heet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten