Onthutsende beelden van een onderzoek door een integere
opticien
The look of silence is
het vervolg van The act of killing (2012). In de nieuwe documentaire, opnieuw
geproduceerd door Werner Herzog en Errol Morris, bekijkt Joshua Oppenheimer de enorme
misdaden gepleegd na de staatsgreep in Indonesië in 1965 vanuit de kant van de
slachtoffers. Hoofdpersoon is opticien Adi wiens broer op gruwelijke wijze werd
vermoord. Hij gaat met zijn brillenkoffer langs bij daders die nog steeds in de
buurt wonen en probeert achter de waarheid te komen. De integriteit van Adi
staat in zo’n scherp contrast met de botheid van de daders, dat The look of silence niemand onberoerd
kan laten. Een document humain bij uitstek in een onvergetelijk mooie vorm,
zoals al uit het affiche blijkt.
De 44-jarige Adi kijkt naar beelden die Oppenheimer in 2003
maakte over de daders Hassan en Inong die zonder enkele schroom vertellen over
de misdaden die ze gepleegd hebben. Ze lijken zich totaal niet bewust van de
gruwelijkheden, maar spelen die na op een levensechte manier zoals we ook in The act of killing zagen. Adi is
verbijsterd. Zijn moeder wil niet veel vertellen over de moord op zijn broer
Ramli die stierf voordat hijzelf geboren werd, zijn vader is te ziek om erover
te praten maar zegt nog wel dat Ramli gemarteld is en in de Slangenrivier
gegooid. Als tegenwicht voor alle narigheid filmt Oppenheimer Aisla de
goedlachse dochter van Adi die zich vermaakt met de brillenkoffer van haar
vader. Diens zoons leert op school dat de communisten wreed waren, maar wordt
door Adi op andere gedachten gebracht.
Adi loopt met communist Kemat over straat die de gruwelen
overleefd heeft. De man wil liever niet terugdenken aan het verleden, omdat het
oude wonden openrijt. Met Adi loopt hij naar de rivier zoals Hassan en Inong in
2003 ook deden. Kemat probeert het onheil alsnog te bezweren.
Adi gaat met zijn brillenkoffer naar Inong die ongestoord in
een villa in het bos woont. Op de vraag of zijn buren bang voor hem zijn, geeft
hij een bevestigend antwoord. Hij vertelt dat hij het bloed van zijn
slachtoffers dronk om niet gek te worden en dat een vrouwenborst die hij afhakte,
hem aan een zeef deed denken. Op de vraag van Adi dat men volgens de islam toch
niet mag doden, antwoordt Inong dat dit niet geldt voor vijanden. Hij wordt
boos als Adi verder vraagt en wil dat Oppenheimer stopt met filmen.
Commandant Siahaan van Komando Aksi, die verantwoordelijk
was voor de moorden op communisten, vertelt op televisie dat hij als beloning
een reis naar de Verenigde Staten zou willen maken, mdat hij dat wel verdiend
heeft. Adi ondervraagt hem over de moorden. Siahaan voelt zich er niet
verantwoordelijk voor. Als Adi vertelt over de moord op Ramli, wil Siahaan
weten uit welk dorp hij komt, maar dat wil Adi niet zeggen. De moeder van Adi
schrikt ervan dat Adi bij de commandant geweest is. Voor hetzelfde geld had die
hem ontvoerd of vermoord. Adi laat zich niet afschrikken en gaat door met
waarheidsvinding.
Parlementariër Basrun, die eerder een leidende rol speelde
in Komando Aksi, vertelt hem over de spontane actie onder de bevolking om
communisten uit te roeien. Zijn herverkiezing is een bewijs dat hij niet
arrogant is. Hij waarschuwt Adi dat een nieuwe slachting altijd tot de
mogelijkheden behoort.
Een oom van Adi was cipier in de tijd dat Ramli gevangen
zat. Adi vraagt hem naar zijn betrokkenheid. Oom vertelt dat hij louter de
bevelen opvolgde die de staat moesten beschermen. Adi loopt verdrietig naar
huis en vertelt zijn moeder over zijn gesprek met haar broer. Zijn moeder wist
daar allemaal niets van.
Een dochter is trots op haar vader die naast haar zit veel
communisten doodde. De vader vertelt zelf dat hij met een hoofd van een vrouw
een Chinees restaurant binnenging en het hoofd in de prullenmand dumpte om
angst aan te jagen. Hij dronk dagelijks twee glazen bloed om niet gek te
worden. Adi luistert naar hem met tranen in de ogen. De dochter heeft dit nooit
gehoord en spreekt van sadisme, maar zegt erbij dat haar vader wellicht sterk
is geworden van dat bloed. Als Adi over Ramli begint vraagt ze hem om
vergeving. Adi omhelst haar en haar vader. De dochter vraagt of hij nog eens
langs komt want ze staat sinds de dood van haar moeder helemaal alleen voor de
zorg voor haar vader, die dementerend is.
Adi bezoekt een familie van een dader die in de footage van
Oppenheimer een boek toont dat hij maakte van de gruwelijkheden, tot
illustraties aan toe, ook van de mishandeling van Ramli. Diens vrouw heeft dat
boek nooit gezien en de zoons zeggen dat ze te jong waren om daarover te
praten. Ze willen liever niet dat oude wonden worden opengereten, ook niet
omdat hun moeder getraumatiseerd is. Op het eind biedt de moeder Adi nog wel
haar excuses aan.
Dat de toestand in Indonesië nog steeds gevaarlijk is toont
de aftiteling, waarop veel medewerkers anoniem blijven. Des te moediger is het
van Adi en Oppenheimer om deze onthutsende beelden de wereld in te sturen. Zie
hier de mens in al zijn facetten. De rust en de prachtige natuur te midden van
het vreselijke verleden maken The look of
silence helemaal af.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten