Een Marina Abramovic avant la lettre met linguïstische adhd
Schrijversprentenboek nr. 59, Stoeten Ritseldingen getiteld, gaat over dichteres en tekenares
Fritzi Harmsen van Beek (1927-2009), die zoiets uit de uitzending blijkt, meer
was dan alleen het middelpunt in Villa Jagtlust, waar grensverleggende auteurs
van de jaren vijftig zich verzamelden. Maaike Meijer is biografe van Harmsen
van Beek en Joost Kircz kende haar als vriend.
Wim Brands begint met een fragment uit het
televisieprogramma De letteren van 6
december 1981 waarin Hans Gomperts haar nogal omslachtig vraagt naar de
complexiteit van haar poëzie hetgeen door Harmsen van Beek niet begrepen wordt.
In het dorp in Groningen waar ze woonde begrepen de mensen haar gedichten heel
goed.
Kircz noemt het een fragment waarin Harmsen van Beek ten
voeten uit geschetst wordt. Ze schreef op wat ze zag, dus vanuit haar eigen
associatie. Meijer voegt daar aan toe dat haar gedichten zeker complex genoemd
kunnen worden. Alleen voor haarzelf was dat niet zo. Ze noemt Harmsen van Beek iemand
die leed aan linguïstische adhd, die alles wat ze in haar hoofd hoorde in haar
gedichten neerschreef. Wat anderen briljant vonden, was voor haar gewoon.
Kircz zegt dat hij de huisleraar van haar zoon was en dat
hij met haar associatief praatte. De conversatie was een kunstzinnig experiment,
waarbij ze fragmenten uit de literatuur, liedjes en schilderwerken met elkaar
verbond.
Brands toont het Schrijversprentenboek dat Meijer en Kircz
maakten en ook een Flipje van Harmsen van Beek zelf.
Meijer vertelt dat de ouders van Harmsen van Beek de boekjes
van Flipje van een jamfabrikant uit Tiel illustreerden. In 1953 overleed de
vader van Harmsen van Beek en maakte zij het boekje af waaraan hij bezig was.
Ze maakte daarna een eigen Flipje die door de fabrikant werd afgekeurd omdat
het niet vroom genoeg was. Kircz voegt daar aan toe dat er ook niet genoeg jam
in gegeten werd. Inmiddels is het boekje wel uitgegeven in het originele zwart
wit en kan zelf ingekleurd worden.
Brands concludeert uit het Schrijversprentenboek dat Harmsen
van Beek erg met haar omgeving bezig was.
Meijer vertelt dat ze een dweil wilde net zoals degeen die Judith
Herzberg uit Israël had meegenomen en dat geboeid was door het knorrende geluid
dat naaktslakken maken als ze sla eten. Ze was een multi kunstenaar, die overal
kunst van maakte.
Brands begint over haar slaapkamer in Jagtlust die ze
behangen had met bladzijden uit modetijdschriften. Tijdens een tentoonstelling
van haar werk in Hilversum werd die kamer met al die collages nagebouwd.
Brands vraagt aan Kircz of hij haar zag tekenen, maar dat is
niet het geval, omdat Harmsen van Beek dat liever in haar eentje deed. Ze miste
de rust, vooral aan het eind van haar leven.
Brands vraagt Meijer wat ze belangrijk acht voor haar
biografie die waarschijnlijk in 2018 het licht ziet.
Meijer noemt het jaar 1954 toen ze Jagtlust in Blaricum ging
bewonen. Daarvoor was al veel gebeurd, zoals een heftige liefdesrelatie, de
academie in Amsterdam en haar ambitie om een kunstopleiding in Frankrijk te
doen en ook daarna maakte ze veel mee. In dat jaar was ze 28 jaar oud en er
zijn veel bronnen over die tijd.
Volgens Brands wordt Harmsen van Beek ten onrechte als een
drankorgel gekarakteriseerd. Hij is daarmee blij met Onbegonnen werk dat Kircz samen met August Hans den Boef schreef.
Hij brengt het misverstand naar voren dat een vrouw die onbegrijpelijk werk schrijft
zelf nog niet onbegrijpelijk hoeft te zijn.
Kircz noemt haar een sterke persoonlijkheid die niet begrepen
wordt en daarom opgehangen wordt aan perifere zaken zoals drankzucht. Het is
een poging om iemand te duiden en zoiets gaat dan een eigen leven leiden.
Brands zegt dat het verhaal over Jagtlust haar geen goed
heeft gedaan.
Meijer wil niet moralistisch doen, maar zegt dat de Jagtlust
periode sensationeel was. Die ging echter niet over haar, maar over de
fantasieën van de personen die daar kwamen. Ze wil iets aan die lege vlek doen
en noemt Harmsen van Beek alvast een Marina Abramovic avant la lettre.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten