Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 18 juli 2015

The broken string (2010), documentaire van Saskia van Schaik






Een uitstervende cultuur toont de schaduwkant van de vooruitgang

The broken string is het verhaal van een verloren taal en wel de taal van de Bosjesmannen ofwel de /Xam die de Noord-Kaap van Zuid Afrika bewoonden. Die taal werd door de Duitse taalkundige Wilhelm Bleek samen met zijn schoonzus Lucy Lloyd in honderdvijftig notitieboeken (zie foto) vastgelegd. Deze notitieboeken bevinden zich in de bibliotheek van Kaapstad en vormen sinds 1997 deel van de Unesco Memory of the world.

De documentaire begint met een uitspraak van Jean Jacques Rousseau: ‘De ware stichter van de moderne maatschappij was degene die een hek om een stuk grond zette en het waagde om te beweren: dit is van mij. En die vervolgens mensen vond die stom genoeg waren om hem te geloven.’ De uitspraak is op meer groepen van toepassing, zoals de Amerikaanse Indianen of aan inwoners van Zambia die hun grond kwijt raken aan de mijnbouw (zie aflevering 6 van Dwars door Afrika), maar Saskia van Schaik laat haar licht schijnen op de Bosjesmannen die in de tweede helft van de negentiende eeuw van hun grond werden verdreven door de Trekboeren. Ze schoten op de Bosjesmannen die niet als echte mensen gezien werden.

Wilhelm Bleek, die een zwakke gezondheid had en daarom niet kon reizen, haalde een aantal van hen uit de Breakwater prison in Kaapstad en nam ze op in zijn huis om hun taal te leren kennen. De eerste Bosjesman, de achttienjarige /Akunta was ziekelijk en getraumatiseerd, maar leerde Lucy Lloyd wel de beginselen van de taal, die uit veel gewelddadige woorden bestond. Na /Akunta kwam de vijfenvijftigjarige //Kabbo, ooit gepakt voor het stelen van schapen die op zijn grondgebied rondliepen. Hij was ook bekend onder zijn Nederlandse naam Jantje Tooren, had een prima geheugen en vertelde tweeëneenhalf jaar lang verhalen over hun door de natuur bezielde cultuur, waarin mensen dieren konden worden en tijdsperspectieven gemakkelijk wisselden. Zijn verhalen vervulden hem zo met heimwee dat hij tenslotte terugliep naar zijn gezin.

Pippa Skotnes, de curator van het archief van Bleek en Lloyd, vertelt dat men in de tijd van Darwin veel belang hechtte aan de oorsprong van de mens en dat men pas later inzicht kreeg in de individuele mens met zijn hoop en zijn angst. De Bosjesmannen hoopten te overleven door hun verhalen te delen, de onderzoekers waren uit op inzicht in taal en cultuur. Bleek had haast omdat de desintegratie van de inheemse cultuur door de invasie van de Trekboeren snel verliep. Bleek ontwikkelde zich van een afstandelijk onderzoeker tot iemand die nauw betrokken was bij de Bosjesmannen en betrokken bij hun verlies, zegt schrijver Neil Bennun. Hij noemt de cultuur van de /Xam een succesvolle interactie met een onherbergzaam gebied.  

De laatste persoon die Bleek in huis nam was Dialkwain die opgepakt was bij een gevecht over de waterplaats waarbij kolonist Jacob Kruger om het leven kwam. Dialkwain werd twee jaar lang een belangrijk informant vanwege zijn openhartigheid. Hij voorspelde zelfs de dood van Bleek op 48 jarige leeftijd door tuberculose. Op de terugweg naar huis werd Dialkwain gedood.

Volgens dichteres Antjie Krog is het de les van de /Xam om licht te leven en de grond en het land niet te vernietigen, iets dat juist wel gebeurt in onze westerse maatschappij. De documentaire zet sterk aan het denken over onze manier van leven. De rijke cultuur van dit min of meer uitstervend ras toont de schaduwkant van onze vooruitgang.

Hier het titelgedicht van Dialkwain op de site van Poetry, hier de site The memory of the world van Unesco.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten