Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 26 juli 2015

Recensie: Birk (2014), Jaap Robben



Beklemmend debuut over een eilandjongen met een getraumatiseerde moeder

De debuutroman van Jaap Robben speelt zich af op een eiland dat nergens met name genoemd wordt maar gezien de naam van de nabijgelegen stad Tramsund in het noorden van Europa moet liggen. Robben roept een sfeer op zoals Bernlef die mooi kon schetsen. Het isolement is bijna tastbaar op het eiland waar Birk Hammerman woont met zijn vrouw Dora en zoon Mikael. Dat neemt alleen maar toe als Birk zelf ten ondergaat nadat hij zijn zoon uit het water gered heeft. Deze tegenslag zet de toon in het boek. Wellicht dat Birk daardoor als titel is gekozen, want de hoofdpersoon is diens zoon Mikael. Het kan ook zijn dat deze titel gekozen is omdat de zoon door zijn moeder als plaatsvervanger van zijn vader wordt gezien. 'Birkje' noemt Dora hem zelfs op het beklemmende eind van de roman in een poging om fysiek intiem te worden met haar zoon.

In het eerste deel is Mikael nog een schooljongen, die leert uit werkbladen die hij opgestuurd krijgt van een toetsenbureau en die doorneemt met zijn vader. Mikael fantaseert dat zijn vader na diens dood nog steeds aanwezig is in een mini uitvoering. Het eerste deel heeft daardoor een hoog Pinkeltje gehalte. Dat verdwijnt gelukkig als Mikael groter wordt. In het tweede deel heeft de vader zich teruggetrokken in foto’s, zoals Robben dat fraai noemt. Mikael is op zoek naar een vriend en probeert contact aan te knopen met de zoon van de boodschappenman die per boot de bestellingen aflevert. Deze Ingmar heeft echter meer zin in een vriendinnetje, die in het derde deel ook verschijnt. Mikael is daarmee steeds meer een prooi voor zijn moeder, die de dood van haar man slecht verwerken kan en het verlies steeds meer op haar zoon afwentelt.

Als de boodschappenman haar tijdens een bestelling plompverloren zegt dat ze na elf dagen de hoop om haar man levend terug te krijgen wel kan opgeven, krijgt Dora een enorme woedeuitbarsting waarbij ze kiezelstenen naar de man gooit en haar zoon haar woede probeert te temperen door haar handen vast te houden. Vervolgens schrijft Robben: ‘Ze wapperde ruw met haar hand tot ik losliet. Door haar woeste bewegingen ging het koord van haar ochtendjas los. Haar bleke huid was vol kippevel en haar borsten gingen heen en weer bij alles wat ze gilde.
In een zucht naar intimiteit zoekt ze toenadering tot haar zoon, die daarmee in verlegenheid wordt gebracht. Robben weet de verwarde gevoelens van de vijftienjarige puber uitstekend weer te geven. Heel fraai in dit verband is een dagreis, die Mikael maakt met zijn buurman Karl, een ruwe zeebonk, die niet vies is van Dora. Samen gaan ze naar de nabijgelegen stad Tramsund om daar vis af te leveren, waarop Karl meteen wordt meegenomen door een hoer. In dit sfeervolle en spannende verhaal, dat binnen de roman enkele hoofdstukjes in beslag neemt, wordt de niet al gemakkelijke ontwikkeling van de jongen Mikael tot man treffend en beeldend in beeld gebracht. Ook de ontsporende ontwikkeling van de gekwetste moeder is sterk beschreven.

Een aardig zijverhaal gaat over Meeuwtje, een jonge meeuw die in het lege huis zit waar vroeger een oudere vrouw woonde die een verhouding had met Karl en ook bevriend was met Birk. Mikael kan bij het kwetsbare beestje zijn gevoelens kwijt, maar helaas loopt dat slecht af.

De stijl is sober en, zoals ook bij Bernlef, vooral op de inhoud gericht. De beelden zijn fraai. Ik denk bijvoorbeeld aan de paling die Mikael op de boot van Karl vertrapt omdat hij gehoord heeft dat het lijkenvreters zijn. Soms komt het wat jongensboekachtig over, maar anderzijds past dat in een coming of age roman over een opgroeiende jongeman. De roman leest door de korte fragmenten niet erg vlot weg, al kon dat aan mijn spanningsboog liggen. Robben schrijft recht toe recht aan, zonder veel andere pretentie dan om het verhaal zelf te laten spreken. Ik schrijf dat alvast omdat ik bezig ben om mijn gedachten te bepalen over mijn favoriet voor de debutantenprijs 2015, die in september wordt uitgereikt en waar Robben naast NiñaWeijers en Nina Polak voor genomineerd is, maar ik hoop nu alvast dat Robben zal uitgroeien tot een nieuwe Bernlef.





Geen opmerkingen:

Een reactie posten