Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 23 juli 2015

In dat sykjen sunder finen – Tsjebbe Hettinga (2006), documentaire van Pieter Verhoeff



Schrijven is een langdurige poging om van de wind te leven

Pieter Verhoeff maakte met In dat sykjen sunder finen, dat in het Nederlands vertaald In dat zoeken zonder vinden heet, een boeiende reportage over de nagenoeg blinde Friese dichter en voordrachtskunstenaar Tsjebbe Hettinga, die alom gewaardeerd werd, optrad op veel poëziefestivals en de nodige prijzen in de wacht sleepte tot hij in 2013 op 68 jarige leeftijd overleed. Verhoeff volgde Hettinga anderhalf jaar lang en praatte met hem in het Fries over zijn werk en het leven.

De documentaire begint fraai met oude beelden van een joch dat voorbereidingen maakt voor een tochtje met zijn zeilboot en daarmee door de Friese wateren vaart. Het filmpje zet meteen de toon met op de achtergrond een gedicht over het Friese boerenland, voorgedragen door Hettinga op een bijeenkomst. Vergankelijkheid, het verstrijken van de tijd en weemoed vormen belangrijke thema’s in zijn werk.  

Samen met Verhoeff reist Hettinga naar Vlieland. Hij praat op de boot over het eilandgevoel, dat voortkomt uit het weggaan van een vast punt naar iets wat in beweging is en geen einddoel heeft. Hettinga beaamt dat dit een romantisch gevoel is en dat hij dit in de bundel Vreemde kusten (later uitgegeven onder de titel Het vaderpaard, rs) verwoord heeft. Wat hij zoekt weet hij niet, antwoordt hij op de vraag van Verhoeff. ‘Dat is de vraag.’ In de gele terreinwagen op weg naar het eind van het eiland toont Hettinga letters die in de band staan gegraveerd en in het zand de zin Door geen mens gestoord neemt de zee het laatste woord vormen.

Hettinga werd geboren op een boerderij in Burgwerd in de Zuidwesthoek van Friesland. De ruimtelijkheid van het landschap werd deel van hemzelf. Hij herkent het aan kusten met havens en de daarbij horende kroegen en vrouwen. Hij probeert de ruimtelijkheid in zijn werk te personifiëren in een gevoel. Hij vertelt over zijn nieuwe dichtwerk De legende van het licht, een voordracht van zo’n tien minuten, waarin de dag begint in de droom van een visser met daaromheen donker. Hij spreekt het gedicht in zodat er muziek bij gecomponeerd kan worden.

Samen met Verhoeff bezoekt hij de ouderlijke boerderij die bewoond en bestierd wordt door zijn jongste broer, die aan dezelfde oogaandoening lijdt, maar blij is met het zicht dat hij nog heeft. Hun vader was veehouder en paardenhandelaar. Tsjebbe toont het bureau op zijn kamer vanwaar hij uitzicht had op het uitgestrekte land, dat tegenwoordig door bomen weggehouden wordt. Het vaderpaard, dat in een gedicht met de gelijknamige titel wordt geëerd, gaat over een heel speciaal dier dat vele malen werd verkocht en teruggekocht en dat hun vader naar het kerkhof bracht.

Hettinga vindt het vervelend als zijn blindheid als een larmoyante factor wordt beschouwd. Daarmee wordt zijn werk versmald. De mens is nu eenmaal een zak vol mislukkelingen. Zelf verloor Hettinga, naast zijn oogaandoening, op zijn 22 ste zijn moeder die het water in liep en raakte hij vijf jaar later een jongere broer kwijt. Een concrete aanwijzing over deze drama’s is te vinden in Vreemde kusten, waarin een moeder voorkomt die overgestoken is. Over de bron van zijn dichten kan hij weinig zeggen, al is het wel zo dat zijn vader een goed verhaal kon vertellen en hem de liefde voor de taal bijbracht. Op zijn schaatstochten door Friesland luisterde Hettinga naar de dialecten die overal gesproken werden. In zijn werk wil hij meer over het leven vertellen dan met taal spelen. Een definitie daarvan is ontoereikend. Een dichter kijkt altijd de andere kant op, zoekt het wezenlijke. Het spelen op een saxofoon en zingen was daarnaast zijn lust en zijn leven. Tegen schilder Sjoerd de Vries, die een portret van hem maakte, zegt hij dat schrijven een langdurige poging is om van de wind te leven. Hij verwijst daarmee naar het gedicht De schalmei van Slauerhoff. Een mooi mens, prachtig gedocumenteerd.   

Hier de trailer van In dat sykjen sunder finen, hier De schalmei.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten