Uitreiking Derde Haarlemse Debuutprijs, Grand Café Brinkmann, 28 oktober 2012

Ziggy Klazes van Nieuwe Teisterbant opent de bijeenkomst. Het is de laatste keer dat de kunstenaarssociëteit zich met de prijs verbindt. Nieuwe Teisterbant sterft, zoals uit de woorden van Ziggy is op te maken, een zachte dood, maar gelukkig neemt partner Stadsbibliotheek Haarlem en omstreken de taak over.

Ziggy refereert aan het feit dat de eerste uitreiking, twee jaar geleden, op de sterfdag van Harry Mulisch was en dat de prijs de eerdere winnaars Laura van der Weyden en Sybren Kalkman geen windeieren heeft gelegd. Laura is met haar tweede boek bezig en inmiddels directeur van het Historisch Museum geworden, Sybren legt straks zelf uit hoe het hem vergaan is na het winnen van de prijs in 2011. Het instellen van de prijs had te maken met de uitreiking van de AKO-literatuurprijs, een dag later in Haarlem in 2010. Het was de bedoeling voor de landelijke prijs een Haarlemse prijs uit te reiken. Helaas werd de AKO te duur voor Haarlem en vertrok naar Den Haag, maar de Haarlemse Debuutprijs blijft hier.

Lotte Sluyzer, directeur van de Stadsbibliotheek Haarlem en omstreken, vertelt over een nieuw schrijfproject dat de bibliotheek is gestart. Leden vanaf vijftien jaar kunnen op www.Nederland-schrijft.nl verhalen, romans en gedichten zetten die gelezen kunnen worden en van commentaar voorzien. Het is de bedoeling dat dit initiatief, zoals ze dat noemt, uitgerold wordt naar andere bibliotheken. Er bestaan al verschillende van dit soort sites, maar dit project is niet commercieel en het bereik van de bibliotheken in Nederland is met vier miljoen leden veel groter.

Sybren Kalkman vertelt dat het winnen van de prijs het startpunt betekende van zijn carrière als schrijver. Hij heeft inmiddels al drie boeken uitgebracht, waarvan er twee via bol.com verkrijgbaar zijn: Claim uit Moskou (2009) en het prijswinnende debuut Struikelbank (2012). Omdat de bankencrisis blijft doorgaan, blijft het actueel. De Dood Op Wintersport is nog tweedehands verkrijgbaar. Helaas is het moeilijk om landelijke publiciteit te krijgen, maar op 7 november a.s. is Kalkman in boekhandel Blokker in Heemstede. Op zijn eigen website www.sybrenkalkman meer informatie.   

Schrijfster Anne-Gine Goemans, onder andere bekend van Glijvlucht en voorzitter van de jury, die verder bestaat uit Sybren Kalkman en Rob Luckerhof van Kennemer Boekhandel Haarlem, vertelt dat er acht manuscripten waren ingeleverd. Ze dankt de moed van de inzenders om hun voortbrengsels de wereld in te sturen en hoopt dat er volgend jaar meer mensen zijn die hun voorbeeld zullen volgen. Ze wenst iedereen succes, want men schrijft in de eerste plaats voor het plezier. Ze noemt één manuscript dat vanwege de leeftijd buiten mededinging valt, namelijk Toverprins van Anna Houwers, geschreven op elfjarige leeftijd.

Ze prijst het meisje (op de foto links naast de winnares) voor haar sprankelende sprookje van 130 pagina’s, dat met doorzettingsvermogen, verbeeldingskracht en plezier geschreven is.

Vervolgens noemt ze kenmerken van de overige inzendingen, die ik hieronder integraal onderneem. Eerst nog over de selectiecriteria.

´De jury heeft diverse selectiecriteria gehanteerd bij kiezen van de winnaar. Een belangrijke voorwaarde was dat het manuscript in grote lijnen af is. Sommige inzendingen behoeven nog forse redactieslagen. Ook hebben wij gelet op literaire kwaliteiten zoals origineel taalgebruik, boeiende personages en geen persiflages. Bijzondere beschrijving en vergelijkingen. Het verhaal moet ook geloofwaardig van aard zijn: de ontwikkelingen volgen elkaar logisch op. Het plot is aantrekkelijk en goed uitgewerkt.´     

Folly van T.C.M. Vissers gaat over de relatie tussen twee mensen die beiden een huwelijk achter zich hebben en nu een nieuwe verliefdheid niet om kunnen zetten in een relatie voor langere termijn. Ze worden door elkaar geboeid, maar willen of durven niet verder. De relatie is beschreven in persoonlijke, soms raadselachtige dagboekachtige aantekeningen en prikkelt de nieuwsgierigheid van de lezer.

Berta van Tim ten Holt: wie Berta leest zal waarschijnlijk nooit meer hetzelfde naar koeien kijken. Berta is een koe die leeft rond 1865, in tijden van veepest. De economische en politieke gebeurtenissen worden gevolgd vanuit het gezichtspunt van Berta: een ondernemende en innemende koe die regelmatig de hort op gaat en vraagtekens zet bij allerlei zaken die haar soortgenoten vanzelfsprekend vinden. Het is even wennen om vanuit het perspectief naar de wereld te kijken, maar de schrijver heeft dit overtuigend gedaan.

Sonatine voor Lou van Rob van Dam, een ambitieuze roman over de fascinatie van een jongeman voor Lou Salomé, een vrouw die werkelijk heeft bestaan en onder andere met Freud, Nietzsche en Rilke omging. Verder beschrijft het boek de belevenissen rond de liefde voor drie jongere vrouwen die alter ego’s blijken te zijn van drie oudere. Een boeiend verhaal, vol lagen en filosofische bespiegelingen.

Zeemeermin van Lisette Erdtsieck vertelt het verhaal over Camille: een jonge vrouw, een fotograaf die een paar weken naar Frankrijk vertrekt, op zoek naar een nieuwe wending in haar leven. Ze ontmoet daar een beroemde Engelse gitarist die net als zij zoekende is. Hij vraagt haar naar Engeland te komen om samen invulling te geven aan een mysterieus project. Hij als muzikant, zij als zijn assistent voor organisatie en publiciteit. Op subtiele wijze worden hun levens met elkaar vervlochten.

Ik zie je in september van M. Eerdmans handelt over de relatie tussen een vader en zijn volwassen dochter. De vader besluit zich plotseling terug te trekken. Hij is tijdelijk onvindbaar tot grote woede van zijn vrouw en dochter. Op spannende wijze wordt het familiegeheim ontrafeld. De blogs van de dochter geven het verhaal vaart en een eigentijds karakter.

(N)iets is belangrijk van Quirijn Teunissen. De hoofdpersoon is een succesvolle campagnevoerder geweest in de Nederlandse politiek en mag nu zijn kunsten herhalen bij een politieke partij in Canada. Een boeiend en verassend thema voor een roman. Zijn vrouw blijft thuis achter, zij weet niet dat hij in Canada inmiddels zijn droomvrouw heeft ontmoet. En zijn droomvrouw weet niet dat hij getrouwd is. Ondertussen gaat hoofdpersoon Rick het gevecht aan met zijn politieke tegenstanders en volgende de ontwikkelingen zich, zowel zakelijk als privé, in een razend tempo op.

Lieve Deugd van Leny van der Ley is een historische roman over het jonge meisje Lieve dat in de 12^e eeuw leeft. Hoewel misoogst, armoede en honger zwaar drukken op het gewone volk, probeert Lieve de middelmaat te ontstijgen. Zij en haar oude vader zijn van eenvoudige komaf, maar dankzij haar vindingrijke aard en schoonheid weet zij aanzien en zelfstandigheid te verwerven. Deze goed gedocumenteerde roman is met veel liefde tot stand gebracht.

Tenslotte maakt Jaap Pop, oud-burgemeester van Haarlem en bestuursvoorzitter van het Letterkundig Museum de prijswinnares bekend, nadat hij een sfeervol fragment heeft voorgelezen over het inleveren van het manuscript Archibald Stroman, de eerste roman van Harry Mulisch, voor de Rijna Prinsen Geerligprijs op het allerlaatste uur van 31 juli 1951. Mulisch liep samen met Jan Blokker tijdens een heftig onweer door de stromende regen over de Amsterdamse gracht.

Blokker had er op aangedrongen het manuscript in te dienen. Hij had zelf een jaar daarvoor deze prijs gekregen. 'Je wint hem niet, maar dan is in ieder geval je boek af!' zei hij. Blokker kreeg ongelijk. Mulisch won de prijs en werd ook lid van Teisterbant.   

De derde Haarlemse Debuutprijs is voor Zeemeermin van Lisette Erdtsieck. Lisette is ook yogadocente en voelt zich leeg. Ze heeft net de hele dag yoga gedaan. Ze heeft een eerder verhaal herschreven tijdens Nanowrimo. Dat ging als het ware vanzelf. Daarna moest ze het nog wel herschrijven.

Het juryrapport zegt het volgende:

Zeemeermin is verassend goed geschreven. De beschrijvingen zijn intens en verfijnd. De auteur zoomt in op details en verstaat eveneens de kunst van het weglaten, waardoor zij een beroep doet op de verbeeldingskracht van de lezer. Een valkuil voor de beginnende schrijver is om te veel te willen vertellen, in een te hoog tempo, waardoor de lezer overvoert raakt.

Lisette Erdtsieck weet zich te beheersen. Ze heeft haar personages goed in de hand. Door op de juiste momenten te doseren, blijft het verhaal helder, geloofwaardig en in balans. De liefdesscene in het atelier van de Italiaanse kunstenaar is hier een mooi voorbeeld van. Hoofdpersoon Camille ontkleedt zich tussen de naakte beelden terwijl haar Italiaanse minnaar vertelt over beeldhouwtechnieken en ondertussen zijn handen over bronzen vrouwentorso’s laat glijden. Nergens wordt de liefdesscene expliciet, toch weet ze met haar beschrijvingen de fantasie van de lezer te prikkelen.

Hoewel het thema van zeemeermin - de innerlijke zoektocht van een man en een vrouw - voorspelbaar is, vindt de jury de uitwerking overtuigend. De auteur verzandt niet in platitudes, ze geeft de hoofdpersonen diepgang waardoor het echte mensen worden met soms rake uitspraken. De onderlinge relaties zijn begrijpelijk, de worstelingen herkenbaar.

In Zeemeermin adviseert een van de personages: ‘Als je ergens vuur voor hebt, laat het zien, gebruik het, in de goede zin van het woord’. Die raad heeft Lisette zeker opgevolgd. De jury is benieuwd wat ze in de toekomst gaat doen met haar schrijftalent.

Ziggy Klazes zegt tenslotte dat Zeemeermin wordt uitgegeven door de Stadsbibliotheek Haarlem en omstreken en dat iedereen welkom is tijdens de presentatie van het boek in de Doelenzaal begin 2013. Ze bedankt de jury en Jaap Pop en wordt op haar beurt bedankt door Henriette Adema van de Stadsbibliotheek voor de goede samenwerking met Nieuwe Teisterbant.