De Regels van Matthijs (2012), documentaire van Marc Schmidt

Wrang einde van een boeiend mens

De documentaire begint indringend met het gezicht van Matthijs (zie foto) frontaal in beeld. Hij lijdt aan het syndroom van Asperger en benoemt zijn gevoelens en gedachten. Hij is kwetsbaar, kijkt in een afgrond, elke beweging wordt relevant, hij heeft geen controle, zegt hij en moet lachen. Zijn openheid is ontroerend, wellicht ook omdat Marc een oude vriend van hem is. Marc zegt dat de film zijn beeld van Matthijs is. Matthijs vindt dat interessant. Als later de camera aan en uit gaat, zegt hij dat het voor hem geen probleem is, maar als het vaag wordt raakt hij het spoor kwijt.

Het is zeer interessant om naar hem te kijken in zijn overvolle huiskamer, alleen al door het zesendertigtallig stelsel dat hij gebruikt om de dagen met drie letters aan te duiden. BNE staat bijvoorbeeld voor 25 januari 2011. Op die dag noteerde hij dat hij snakte naar genegenheid en gezelschap. Hij archiveert alles, behalve zijn filosofische gedachten ook de werking van zijn medicijnen, zelfs telefoongesprekken om er achter te komen wat mensen bedoelen als ze iets zeggen. Hij gaat graag om met Marc omdat hij aan diens gezichtsuitdrukkingen zijn gevoelens kan aflezen. Dat voelt veilig.

Centraal is deze documentaire staan zijn werkzaamheden aan de verwarming en waterleiding. Hij wil het douchewater gebruiken om de wc door te spoelen. Een loffelijk streven.

Het is een hele klus, want autisten hebben geen overzicht en moeten alles zelf uitdenken, maar hij lijkt daar toch serieus en verantwoordelijk mee bezig te zijn. Hij ligt echter in de clinch met de woningbouwvereniging, die spoedig langs komt om poolshoogte te nemen. Hij wil niet dat ze binnen komen, zijn woning is privé. Hij staat de medewerkers buiten het appartement te woord, wordt boos, heeft daar weer spijt van, wil dood, heeft al gezegd dat hij er een eind aan maakt als hij weg moet uit zijn woning. Marc wil niet dat Matthijs stopt, maar Matthijs vindt dat hij een goede reden heeft. Nadat Matthijs een overdosis insuline heeft genomen roept Marc hulp in. Ambulance medewerkers willen de politie waarschuwen maar Matthijs verzet zich daartegen. Vervolgens keert de goede geest weer terug. De pillen doen hun werk. Hij kan zijn problemen weer relativeren en het over filosofie hebben. Over het feit dat de zintuiglijke waarneming ons beperkt. Dat ons bewustzijn daar niet aan onderhevig is.

Tijdens de rechtszaak spreekt de rechter over een afwijkende vorm van bewoning van het appartementencomplex. Matthijs zou zich verschuilen zich achter zijn autisme. De veiligheid is in het geding. Hij heeft een eigen interpretatie van normen. Hij wordt ontruimd. Het is stuitend om te zien dat Matthijs nauwelijks tijd krijgt zijn spullen te pakken. Het nieuwe slot zit al op de deur. Hij slaapt voor één nacht in een flat aan de Populierenlaan. Ik leef in een chaotische wereld verlies me in details zit stampvol met boosheid. Tijdens een bespreking in het ziekenhuis accepteert hij crisisopvang. Hij zegt dat hij nog wel tegen de uitspraak van de rechter in beroep wil gaan, hoewel zijn advocaat daar anders over denkt. Helaas zal het daarvan niet meer komen. De kijker blijft achter met het knagende gevoel of het niet anders had gekund. Of hij niet wat meer begeleiding had kunnen krijgen, steun in het geschil met de woningbouwvereniging, in de rechtszaal een betere advocaat. Wat overblijft zijn gedachten zoals: 

Ik heb een ander leven dan gedacht, volmaaktheid geëist. Het leven heeft me voor de gek gehouden. Waarom ben ik in mijn hoofd gaan wonen?  

Ik ben bezig in eigen cirkels verstrikt te raken. Ik heb te maken met mijn gebrek en mijn begaafdheid en probeer het ene met het andere te compenseren.

Het syndroom Asperger verdwijnt uit DSM5, las ik gister in Het Parool. Er komt een algemene benaming, ASS, de autisme spectrum stoornis, waarop men ingeschaald kan worden. Wachten is op een tijd dat ASS uit de DSM verdwijnt en dat we ons allen op een glijdende schaal bevinden.

Hier de trailer.