Jan van der Mast over De kleine keizer, VPRO-boeken, 28 oktober 2012

De mens als bezienswaardigheid.

De biografie van Jan van der Mast gaat over Gerrit Keizer die tachtig centimeter lang was. Gerrit was een oud-oom van zijn vrouw en leefde van 1987 tot 1946. Anderhalf jaar geleden vroeg een familielid wanneer Gerrit nou precies was aangekomen op Ellis Island, New York.

Hij was in ieder geval veertien jaar oud toen hij de overtocht waagde. Zijn ouders wisten van niets.

Voorjaar 2010 overleed de moeder van Van der Mast. Hij wilde een biografie over haar schrijven omdat ze een bijzondere vrouw was die geen kansen op een vervolgopleiding kreeg en door de schoolmeester op dertienjarige leeftijd als huishoudster in zijn gezin werd aangenomen. Ook haar ervaring met de watersnoodramp was boeiend om op te tekenen, maar toen kwam Gerrit Keizer voorbij, die een nog boeiender onderwerp vormde.

Vanuit de Verenigde Staten stuurde hij brieven naar huis. Hij werkte als dwerg in een freakmuseum in de Bowery in New York. Zijn moeder haalde hem op. Onderweg bleek ze zwanger van een onbekende man. Het is onduidelijk hoe dat afliep want van der Mast mag van Wim Brands niet teveel over de moeder uitweiden. Dat weet hij wel eens een keer.

Brands toont een filmfragment van een uitstapje van een groep bejaarden naar Bloemendaal. Gerrit vormde met een sigaar in zijn mond het middelpunt van het gezelschap. Hij werd gedwongen in de rol van clown.

De oud-oom was een slimme jongen, zegt Van der Mast. Al op zijn zesde stond hij op kermissen. Hij zong en deed acrobatiek. Hij stond ook drie maanden lang met een hele lange Chinees in een groot theater op Piccadilly Circus in Londen. Hij werd later boekhouder en sigarenhandelaar.

Veel informatie heeft van der Mast geput uit een interview met Gerrit op zijn zestigste.

Het boek bevat ook een romangedeelte.

Met negentien jaar vertrekt Gerrit met zijn impressario naar Chicago. Er is daar een wereldtentoonstelling, maar Gerrit vindt er geen werk. Het gezin wil naar Amerika emigreren, maar dat gaat niet door. Gerrit wordt een prediker in Almelo, een heilsoldaat die over de verderflijkheid van het circusleven predikte.

Van der Mast vraagt toestemming aan Brands om de moeder er weer bij te betrekken. Dat mag.

Van der Mast zegt dat Gerrit shantyliederen zong, door zijn moeder begeleid op het harmonium.

Wat is het drama hierin? wil Brands weten.

Van der Mast houdt het erop dat Gerrit een afkeer had gekregen van de artiestenwereld. Hij wilde niet langer als bezienswaardigheid door het leven gaan, als dwerg de wereld rond geschopt, maar toch was hij, blijkens het interview op zijn zestigste wel blij met wat hij uit het leven had gehaald.