Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 30 september 2017

Derde kwartaalbericht Allerhande maar vooral literatuur 2017


Overeind blijven in een wankele wereld

De toestand in de wereld wordt er niet beter op. In plaats van samen te werken om onze planeet leefbaar te houden, vecht men elkaar de tent uit. De toenemende bewapening in de wereld - nu weer door Iran - is een rechtstreeks gevolg van de onvoorspelbaarheid die Trump om zich heen creëert, maar Trump komt natuurlijk niet zomaar uit de lucht vallen. Hij is een voorbeeld van gevoelens van onveiligheid die de al zo lang voorspelde economische crisis teweeg brengt. Het kapitalisme bevindt in een eindstadium en trekt de touwtjes hard aan waardoor immateriële waarden een speelbal worden van de hebzucht van enkelingen. Het is een interessante vraag waarom we dit laten passeren en het antwoord heeft veel te maken met het feit dat we zelf boter op ons hoofd hebben en de situatie in stand houden. Dit werd bijvoorbeeld duidelijk aangetoond door Cees Grimbergen in zijn vervolgserie Zwarte zwanen over de pensioenen. We hebben liever dat men in foute bedrijven belegt zodat wij met een hoger pensioen naar een of ander vakantie eiland kunnen vliegen. We blijven consumeren tot de wereld erbij neervalt.

Dit zwarte scenario wordt weersproken door de lezingencyclus Betovering en inzicht van Victor Kal. Niet door zijn vaststelling in zijn eerste lezing dat we door het afzweren van religie het heidendom binnengehaald hebben, maar - om het in mijn eigen woorden te zeggen - door het benadrukken van een houding van openheid, van vertrouwen in de toekomst, in de vierde lezing uitgedrukt in een andersoortig tijdsverloop dan de chronologische. Eerst komt de toekomst en die zet het verleden en het heden in een ander licht. Door het uitzicht op een gelukkige toekomst wordt de loodzware last van het verleden doorbroken. Achille Mbembe wijst in die richting aan het eind van Kritiek van de zwarte rede: 'We kunnen dus zoveel grenzen bouwen als we willen, muren en omheiningen optrekken, indelingen, classificaties en hiërarchieën aanbrengen, uit het mensdom de mannen en vrouwen proberen te verwijderen die we hebben vernederd, op wie we neerkijken, die niet op ons lijken of met wie we naar ons oordeel nooit tot een goede verstandhouding zullen komen: er is toch maar één wereld en we hebben er allemaal recht op.’ Wellicht helpt het nieuwe plan van de EU om vluchtelingen vanuit Afrika over te laten komen om een eerste stap daartoe te zetten. Tegelijk dienen we werk te maken van een betere leefbaarheid in Afrika zelf.

Als we techno optimisten zoals Patrick Lammers in De klimaatkloof mogen geloven kunnen we met het irrigeren van woestijnen met behulp van zonne-energie ervoor zorgen dat Afrikanen niet weg hoeven te vluchten. Een andere manier om zoiets te verwezenlijken kwam van de inmiddels overleden kunstenaar Peter Westerveld die in De man die de wereld wilde veranderen door Mariëtte Faber geportretteerd werd. In een tijd waarin men zich afvraagt of de mens door de technologie verandert, zoals Robbert Dijkgraaf deed in de prestigieuze serie The mind of the universe is het van belang om ons niet gek te laten maken met experimenten die niet gericht zijn op een gelukkiger leven in een duurzame wereld.  

Maatschappelijke vernieuwing is geen zaak die van vandaag op morgen tot stand komt. De tegenkrachten zijn groot, vooral van witte mannen die hun hegemonie bedreigd zien. Eerder al liet Wilfred De Bruijn in de serie Op zoek naar Frankrijk zien dat hoe harder we vasthouden aan het oude des te moeilijk het veranderingsproces verloopt. Vastklampen aan aloude gebruiken als Zwarte piet en vermolmde instituties als de nationale staat brengt ons weinig verder. Zelfs militairen zijn in staat ontroering op te wekken, zoals we zagen in de serie Kijken in de ziel van Coen Verbraak. De mens is zo slecht nog niet. Vertrouwen is en blijft het bindmiddel, zoals duidelijk werd in de Tegenlicht uitzending Ons dagelijks brood over het broodfonds.

Schrijven kan ook een middel om iets te bereiken. Lieke Marsman doet in Het tegenovergestelde van een mens een poging om het huidige levensgevoel te duiden en straks is er de nieuwe roman Harnas van hansaplast van Charlotte Mutsaers. Buiten het geijkte schema van autonome of geëngageerde kunst om, leveren dit soort schrijvers, zoals Rosalie Buikema in Revoltes in de cultuurkritiek stelde, een kritische bijdrage aan ons mens-zijn in een tijd van heftige verandering.

Hier mijn verslag van de lezingenserie van Victor Kal, hier mijn bespreking van Kritiek van de zwarte rede, hier mijn verslag van De klimaatkloof, hier die van Kijken in de ziel: militairen, hier mijn bespreking van Ons dagelijks brood, hier die van het vervolg van de serie Zwarte Zwanen, hier die van De man die de wereld wilde veranderen, hier die van The mind of the universe, hier die van Op zoek naar Frankrijk, hier die van Revoltes in de cultuurkritiekDe afbeelding is gemaakt door TJarko van der Pol voor De Correspondent.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten