Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 7 september 2017

Filmrecensie: Het offer (1986), Andrei Tarkovsky


Rituelen kunnen de wereld veranderen

Het offer ofwel in het Zweeds Offret is de laatste film van Tarchosky, die in het jaar waarin de film uitkwam overleed. Bijzonder is de dat de film geïnspireerd is op het werk van Ingmar Bergman die een grote nadruk legde op sombere familieverhoudingen. In Het offer zijn we getuige van de verjaardag van pater familias Alexander, maar tot een gezamenlijk diner komt het niet, omdat de wereld aan de rand staat van een kernoorlog. Daarmee is meteen een verbinding gelegd met de huidige tijd, waarin de wereld ook elk moment door een stel gekken vernietigd kan worden. Als dat al gebeurt dan is dat de uitkomst van de geest van uitsluiting die in onze dagen alleen maar sterker wordt, maar misschien ben ik te zeer beïnvloed door de zwaarmoedige ideeën van de beste Russische cineast ooit.

Mooi is de figuur van Otto de postbode, die ook op het diner is uitgenodigd. Hij brengt de post rond om tijd te hebben voor zijn fascinatie, het verzamelen van incidenten, zoals hij in de film tegen Victor, de dokter, zegt. Een daarvan gaat over een vrouw die op de foto ging met haar zoon die daarna als soldaat naar het front ging en sneuvelde. Als ze later nog een foto maakt, ziet ze hem daarop weer terug. Op de scepsis van de dokter antwoordt Otto dat hij de laatste foto en het geboorte- en sterfbewijs in zijn bezit heeft, net als bijna driehonderd andere incidenten. Hij licht daarmee een sluier op van de ideeënwereld van Tarkovsky dat tijd maar een relatief begrip is en dat die niet in lineaire richting gaat, hetgeen door een cineast mooi is weer te geven.

In de openingsscène, waarin Alexander met zijn jonge zoon naar een zojuist geplante boom aan zee loopt  en daarbij het verhaal vertelt over een Japanse monnik die zijn leerling opdroeg om, no matter what, de boom elke dag water te geven zodat hij  vruchten zal dragen, komt een ander idee van Tarkosvky naar voren. Als een mens maar volhardt in zijn goede streven kunnen resultaten niet uitblijven. Een ritueel kan met andere woorden de wereld veranderen. Tijdens het gesprek van vader en zoon verschijnt Otto met post voor de jarige Alexander. Daar blijft het niet bij, het vormt de inleiding van een filosofisch gesprek dat Alexander later, na de aankomst van Victor, voortzet met zijn zoon. Hij zegt tegen hem dat de Westerse mens ongecultiveerd is en dat het te laat is om de materialistische cultuur nog verder te veranderen, tot hij zichzelf als Hamlet hoort mompelen.

De film is, zoals na het voorgaande duidelijk zal zijn, niet chronologisch opgebouwd, maar wijst in zwart wit beelden vooruit naar de ramp die de mensheid te wachten staat. Daarna zijn we weer terug bij schrijver en voormalig acteur Alexander, die de cadeaus van Victor, een boek met afbeeldingen van heiligen, en van Otto, een zestiende eeuwse kaart van Europa, in ontvangst neemt. Zijn gedachten zijn steeds bij zijn zoon. Tegen Victor zegt hij zelfs dat zijn vrije wil door zijn zoon geketend is. Ook de gebeurtenissen in het huis aan zee zijn niet chronologisch, al heeft Bergman Tarkosky wel op het spoor gezet van een redelijk coherent familiedrama. Soms worden echter de namen van dochter Julia en bediende Martha, al is het tenminste goed beluisterd heb, door elkaar gehaald, als zijn de identiteiten van de mensen onderling verwisselbaar. In ieder geval probeert Alexander, zoals hem is opgedragen door Otto, het onheil af te wenden door zich lichamelijk te verenigen met de godsvruchtige IJslandse bediende Maria. Zijn schietgebed vooraf, waarin hij belooft daartoe alles op te geven, zelfs zijn zoon, zorgt er echter voor dat hij het spoor volkomen bijster raakt.     

In Het offer komen, net als in Stalker (1979) en Nostalgia (1983) wel weer druipende plassen in het huis voor, maar ik hoorde geen gedicht van de vader van Tarkovsky . Door het Erbarme dich dat vanaf het begin te horen is en later terugkomt, voegt Tarkosky een prachtige sfeer aan de beelden toe.

Hier mijn bespreking van Nostalgia.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten