Hoopvolle gedachten over een economie met een menselijk
gezicht
De gesprekken over nieuwe vormen van democratie zijn
inmiddels de tweeëntwintigste avond ingegaan. Moderator Natasja van den Berg
memoreert dat ze ooit begonnen zijn met een raamwerk vanuit het
transitiedenken, ingebracht door hoogleraar John Grin, die vanavond ook
aanwezig is. Hoewel de uitgangspunten van dit denken niet expliciet naar voren
komen, is er wel een duidelijke behoefte om de besproken ideeën meer te laten
wortelen in de praktijk. In het laatste deel van het gesprek dat volgt op de
voordracht van Christian Felber wil Van den Berg daarom expliciet ingaan op de
vraag hoe ideeën over het Gemene Goed in het denken over een alternatieve economie
een plaats kunnen krijgen. Daarmee is meteen aangegeven dat er een direct
verband is tussen democratie en economie.
Dat laatste komt ook duidelijk naar voren in de voordracht
van Felber, die rustig en duidelijk het standpunt van de Gemene Goed Economie
uitlegt en zelfs op zijn hoofd gaat staan om dit te
verduidelijken. De economie is geen doel op zichzelf, geen manier om steeds
meer geld te vergaren, zoals in het kapitalisme gebeurt, maar een middel om het
welzijn van de mensen te vergroten. Felber, die verbonden is aan de
universiteit van Wenen en zijn ideeën heeft beschreven in Ware winst, baseert zich op Aristoteles en heeft vastgesteld dat de
overgrote meerderheid van de Oostenrijkers en Duitsers zo’n andere economie
wil. Tegenover het There is no
alternative van Thatcher stelt hij There
are plenty alternative systems. Zelf hanteert hij een holistisch
uitgangspunt. De economie is ingebed in de samenleving en die weer in het ecosysteem (zie afbeelding).
Het doel van de economie, zo ontdekte hij na contemplatie, is het voortbrengen
van gemene goederen. Daarbij hebben we de grondwet mee, zegt Felber. Het
kapitalisme zet de boel op zijn kop. We kunnen het anders organiseren en
daarbij voorkomen dat een kleine minderheid er met de buit vandoor gaat, zoals
nu het geval is. Hij haalt Adam Smith aan om te benadrukken dat een bedrijf een
bijdrage dient te leveren aan de samenleving en heeft ook een instrument om dat
vast te stellen, namelijk uitspraken door de samenleving gedaan. Efficiency
maakt plaats voor effectiviteit, coöperatie vervangt de concurrentie, die
indruist tegen de menselijke natuur. Om zijn betoog te illustreren doet hij een
gedachtenexperiment met een deel van de zaal die zelf bepaalt hoe groot het
verschil mag zijn tussen laagste en hoogste inkomens. Als men de verschillen te
pijnlijk vindt kan men dat aangeven door een of twee armen in de lucht te
steken.
In het groepsgesprek gaat het allereerst om het concept van
Felder en daarna over manieren om tot een Gemene Goed Economie te komen.
Caroline van Leenders, auteur van Tien
tips voor slimme sturing, herkent veel in de ideeën van Felder die de
tijdgeest weerspiegelen. Arjo Klamer mist de notie van culturele en het sociale
in het verhaal. Felber krijgt uitgebreid de kans daarop in te gaan, maar Klamer
vraagt zich nog steeds af waar de legimititeit van de Gemene Goed Economie
vandaan komt. Felber komt niet verder dan dat de menselijke waardigheid een
doel in zichzelf is, maar hij krijgt steun van Diego Isabel La Moneda, die
stelt dat in de nieuwe economie het sociale en het economische niet van elkaar
gescheiden zijn. In ieder geval wil Felber volledige werkgelegenheid die ook
nog zinvol is en stelt Diego dat jongeren er niet van houden om consumenten te
zijn maar makers. Op dat moment plaatst Jan Juffermans, die wel even door Van
den Berg bij naam genoemd had kunnen worden, twee opmerkingen, namelijk over de
verhouding tussen Europa en de wereld en de duurzaamheid van de Gemene Goed Economie.
Felber laat iedereen een halve minuut de ogen dichtdoen om na te denken over
het gelukkigste moment in het leven dat in één woord altijd met de natuur of
met intieme relaties en dus niet met geld te maken heeft. Overvloed maakt
ongelukkiger, had hij al eerder gezegd. Opnieuw werd duidelijk dat de
coöperatieve gedachte heel wat gezonder is dan de ellebogenmaatschappij waarin
wij ons bevinden. De weg om daar te komen, was nog niet helemaal duidelijk,
maar op de ideeën konden we heerlijk dromen.
Hier
meer informatie op de site van Pakhuis de Zwijger, ook over de gesprekspartners
en het boek Ware winst, hier
mijn verslag van de eerste bijeenkomst over New Democracy, hier meer informatie over Gemene Goed
Economie in Nederland. Hier
de pdf van Tien tips voor slimme sturing, met een voorwoord van John Grin.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten