Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 8 september 2017

Het filosofisch kwintet over de toekomst van de democratie, Bimhuis, 30 juli 2017



Pessimisme maar vooral ook optimisme over de veerkracht van de liberale democratie

Het is alweer ruim een maand geleden dat Clairy Polak de serie van Het Filosofisch Kwintet over het onderwerp democratie afsloot. De laatste aflevering die ik besprak, die van 23 juli j.l. ging over democratie en participatie. Inmiddels schuift de Duits Nederlandse historicus Philipp Blom opnieuw aan, naast rechtsfilosoof Bastiaan Rijpkema, journaliste Caroline de Gruyter (zie foto) en politicologe Sarah de Lange.

Polak opent het gesprek met een verwijzing naar een uitspraak van jurist Piet Hein Donner, die vond dat hier de sharia moet worden ingevoerd als de meerderheid van de Nederlanders dat wil. Polak wil van haar gesprekspartners weten wat zij van deze stelling denken.
De Lange steekt meteen van wal en zegt dat Donner sec gelijk heeft, maar dat er veel moet gebeuren om het zover te laten komen, want er zijn hoge drempels ingebouwd om zo’n toestand te voorkomen.
Blom benadrukt dat we in een liberale democratie leven waarin burgerlijke grondrechten door middel van checks en balances gewaarborgd zijn.
Rijpkema zegt dat de Weimar republiek ten onder ging, maar niet omdat de meerderheid dat wilde. In Algerije werd het FIS verboden toen die in 1991 de macht dreigde over te nemen, met een tienjarige burgeroorlog tot gevolg.
De Gruyter begint over de bedreiging die het rechtspopulisme vorig jaar nog vormde, maar die inmiddels minder groot is, omdat de bevolking volgens haar wakker is geworden. Ze vindt het fundamenteel pluralisme belangrijk omdat minderheden niet gebukt mogen gaan onder het juk van de meerderheid.

Polak vraagt naar het verband tussen democratie en rechtsstaat.
Rijpkema zegt dat de huidige rechtstaat heeft een aantal verdedigingslinies opgetrokken om te voorkomen dat de democratie bezwijkt. Uiteindelijk kan men besluiten om partijen te verbieden en dit is na de Tweede Wereldoorlog ook een paar keer gebeurd. De PVV die moskeeën wil verbieden, knaagt aan de wortels van onze rechtsstaat.
De Lange wijst erop dat wij een ander soort democratie hebben dan in Rusland, waar de grondrechten van de burger niet gewaarborgd zijn.
Volgens Blom berust de democratie op voorwaarden die zijzelf niet kan garanderen en is zij afhankelijk van de beschaving en het sociale vertrouwen. Frustraties in de samenleving vormen niet meteen een bedreiging voor de democratie. Ze laten eerder zien dat de macht over verschillende groeperingen verdeeld is. Desondanks hollen multinationals die zich niets aantrekken van de geldende regels de democratie uit.
De Gruyter ziet de democratie eerder als een proces dan als een eindpunt. Ze waardeert een samenleving waarin men elkaar niet naar de strot vliegt en ziet in de politiek van Macron, die de oude partijpolitiek vaarwel zegt, een positief geluid.

Is onze democratie nog vitaal genoeg, luidt een volgende vraag van Polak.
De Gruyter meent dat de burgers inmiddels weer hun verantwoordelijkheid op zich nemen.
De Lange denkt dat de rechten van minderheden voldoende gewaarborgd zijn, al komen die wel meer onder druk te staan. Er zijn groepen zoals laag opgeleide jongeren die niet meedoen met de democratie.
Rijpkema stelt dat in de verkiezingscampagne partijpunten van de PVV door andere partijen werden overgenomen.  
Blom constateert dat er altijd krachten in de democratie zijn die haar ondergang willen bewerkstelligen. Het is volgens hem niet gezegd dat onze vorm van democratie stand houdt. De voorwaarden daarvoor, zoals onze rijkdom, verdwijnen langzamerhand. Klimaatverandering en digitalisering zijn factoren die het systeem opblazen. In zijn nieuwe boek legt hij dat uit.

Dan komt onvermijdelijk de vraag hoe we ons kunnen verweren tegen antidemocratische krachten.
Rijpkema noemt opnieuw de verdedigingslinies die opgeworpen kunnen worden, zoals het verbieden van partijen.
De Lange stelt dat daardoor de ontevredenheid van de burger niet minder wordt. Ze pleit voor lessen burgerschapskunde die niet zozeer kennisoverdracht inhouden maar
vaardigheden aanreiken om het standpunt van een ander te respecteren en om te kunnen gaan met de informatiestroom. Dit is te oefenen in de eigen buurt, bijvoorbeeld tijdens vergaderingen van de voetbalclub.
Blom denkt dat het moeilijk is om een rode lijn te trekken tussen accepteren en verbieden.
Rijpkema vindt dat de meningsuiting in ieder geval onbelemmerd moet kunnen plaatsvinden.

Wat doen we als Macron toch opeens een totalitair leider blijkt?
Rijpkema stelt dat dan de keerzijde van ons optimisme in zicht komt.
Volgens Blom kan een democratie niet aanvaarden dat er een eind aan haar bestaan komt.
De Gruyter vindt het goed dat de EU langzaam optreedt tegen antidemocratische tendensen in Oost Europese regeringen. Daardoor breekt het lijntje niet.
De Lange voegt daaraan toe dat de debatregels in het Europees parlement aangescherpt zijn en dat men boetes krijgt als men die overtreedt.

Polak sluit af met de vaststelling dat democratie begint bij onszelf en is zelf optimistischer gestemd dan toen ze begin juli met de serie begon. Zelf denk ik dat er meer aandacht geschonken had kunnen worden aan andere vormen van democratie dan de liberale, die er vooral toe dient om de huidige machtsverhoudingen te bestendigen.

Hier mijn bespreking van de vorige aflevering over democratie en participatie, hier meer informatie op de site van Human.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten