Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 4 september 2017

Kijken in de ziel: militairen (2017), zesdelige gespreksserie van Coen Verbraak


Ontroerende inkijk in het leven van een militair

Coen Verbraak maakt boeiende series met mensen uit verschillende beroepen of met dezelfde problemen. Hij begon een serie in 2010 met toptrainers en praatte in 2017 met mensen die achterblijven in rouw. Zijn serie met militairen is, zoals Charlotte Mutsaers op Facebook schreef, een hele geslaagde: ‘Jegens militairen bestaan er allerlei vooroordelen. Bovendien worden ze niet hip of sexy gevonden of hoe het allemaal mag heten. Verbraak weet dit alles te ontkrachten door ze volledig op hun gemak te stellen en de kans te geven zichzelf te zijn. Je kreeg portretten te zien van heel boeiende mensen, die nooit zaten te snoeven en te stoeven en over de meeste zaken grondig nadachten, ook wat betreft hun beroep. Wat mij betreft de interessantste gasten van deze zomer en ook nog goed in het pak!

Zelf vond ik het steeds boeiender om naar mannen (en vrouwen) te kijken die ooit zelf een kind zijn geweest en besloten hebben bij de krijgsmacht te gaan werken. In de laatste afleveringen ging die over in ontroering over de openhartigheid van hun verhalen en kwetsbaarheid van hun leven. In hun aard hebben de elf militairen nog steeds wel iets van dat kind, hetzij de nieuwsgierigheid, de brutaliteit of de behoefte om voor een ander te zorgen, ieder met zijn eigen karakter en zijn persoonlijkheid. De montage van de gesprekken van Verbraak met sappige en meer afstandelijke vertellers leidt tot antwoorden die soms heel kort zijn en dan weer tot langere beschouwingen aanleiding geven.

De elf militairen zijn:
Commandant der strijdkrachten Tom Middendorp(rechts op de foto naast Verbraak)
Onderzeebootcommandant Pieterbas Peters
Groepsoudste van de mariniers Jarst de Jong
Luchtgevechtsleider Merijn Kerkhofs
Voormalig commandant van de commando’s Jan Swillens
F16 vlieger Johan van Deventer
Marineduiker Sander Kool
Onderofficier bij de Koninklijke Marechaussee Peter Wolfs
Helikopterpiloot Roël Boezen
Psychologe Liesbeth Horstman
Verpleegkundige Yvonne van Nieuwburg

1: ‘te wapen’

De beminnelijke Middendorp kreeg pas later het idee om naar de KMA te gaan, een opleiding die hem een nieuwe start gaf. Hij verloor zijn moeder op jonge leeftijd en kon zich moeilijk binden aan de gezinshulpen, waardoor zijn persoonlijkheid zich verhardde. Gelukkig prikte zijn vrouw daar doorheen. Hij stortte zich op de sport. De bereidheid om de maatschappij te dienen vindt hij belangrijk. Peters had een oom bij de marine. Hij moest wennen aan de gezagsstructuur, vindt loyaliteit belangrijk en zet zichzelf op het tweede plan. Tegenspraak van zijn medewerkers kan nuttig zijn, vindt hij. Hij heeft als commandant het laatste woord over het gebruik van een torpedo, dat het belangrijkste wapen van de krijgsmacht moet zijn. De Jong werd niet geselecteerd voor CIOS en moest iets anders gaan zoeken. Hij moest wennen aan het gemillimeterd haar, waardoor iedereen er hetzelfde uitzag. Doorzettingsvermogen is belangrijk voor een militair. Hij grijpt in bij misstanden zoals in een treincoupé. Kerkhofs speelde vroeger al met soldaatjes. Hij verbaasde zich over de kasten in de kamers die op dezelfde manier ingedeeld worden. Zelfverzekerdheid vindt een belangrijke eigenschap van een militair, omdat men vaak geen ruimte heeft om te twijfelen. Swillens heeft het idee dat zijn moeder hem wel stoer vond, maar vindt dat zelf geen eigenschap voor een militair. Van Deventer vindt dat een militair geen angsthaas moet zijn. Kool ziet graag de zonzijde van zijn beroep. Hij waardeert het dat de Nederlandse defensie bestaat uit hoogopgeleid personeel. Boezen vindt dat een militair geen supermens hoeft te zijn. Hij vindt het goed dat men blijft nadenken over hetgeen men doet. Na haar missie verbaasde Van Nieuwburg zich wel eens over de teerhartigheid van patiënten in Nederlandse ziekenhuizen. Zij werkt drie maanden per jaar in een civiel ziekenhuis en doet de rest van de tijd militaire zaken waaronder schietles geven. Verbraak staat stil bij grappige afkortingen, de waarde van het uniform en eervolle onderscheidingen. Swillens merkt op dat de sterren vergelijkbaar zijn met die van koelkasten. Een ander onderwerp betreft de omgang met gevaar. Swillens leerde leiding geven onder moeilijke omstandigheden. De Jong werd fysiek en mentaal onder druk gezet. Iedereen is het erover eens dat een bevel opgevolgd moet worden, al kan daar een discussie aan vooraf gaan. De Jong vond het moeilijk om in Kunduz de poort uit te gaan omdat de taliban daar vrij spel had. Boezen bespreekt een hachelijke situatie in Afghanistan, waar hij eerst kritiek kreeg op zijn ingrijpen, maar daar later voor betoonde moed onderscheiden werd.

2: Winnen zonder strijd?

Kerkhofs onderscheidt drie bloedgroepen in het leger. Volgens Horstman is de landmacht de basis. De Jong zegt dat een marinier vaak van huis is en Peters dat men op een schip de eigen boontjes moet doppen. In de luchtmacht staat de veiligheid voorop t. Kerkhofs ziet de vliegers als haantjes en hijzelf als de dirigent. Net als een oefenende brandweercommandant wil hij graag eens een uitvoering meemaken, maar De Jong wil, ook al mist hij de penalty daarmee in de finale, dat liever niet. Het onderwerp vrouwen bij de marine leidt tot verschillende opvattingen, maar de meesten zien in het sekseverschil weinig belemmeringen, al zegt Horstman dat ze fysiek minder sterk is dan haar mannelijke collega’s en werd Van Nieuwburg wel eens als object gezien. De Jong vindt vrouwen op een missie belangrijk vanwege het contact met de bevolking maar ook om tot een betere besluitvorming te komen. Boezen vindt dat vrouwen gemakkelijker knopen doorhakken. Bij De Jong thuis is zijn vrouw de baas en Horstman zegt dat haar man de kinderen opvoedt. Tijdens een missie voelt ze zich wel eens schuldig dat ze zo weinig thuis is. Over homo’s bestaat geen verschil van mening. Die zijn geïntegreerd. Kool merkt op dat Defensie meedoet met de Gaypride. Volgens Kerkhofs zijn de bedreigingen vanuit de lucht actueler dan vroeger. Hij geeft daarvan de nodige voorbeelden. Van Deventer onderschept wel eens een burgervliegtuig. Met de Russen doet men voorzichtig om geen escalatie uit te lokken. Peters komt onder water ook wel eens een Russische onderzeeboot tegen, maar wil daar niet te veel over zeggen, behalve dat dit spannend is. Middendorp probeerde na de ramp met de MH17 zo vreedzaam mogelijk te opereren, maar sloot een escalatie niet uit. Ook gaat het over het drama van Srebrenica, dat nog steeds wonden openrijt, bijvoorbeeld als Erdogan het de Nederlanders verwijt dat zij veel moslimmannen vermoord hebben.

3: Op missie

In de derde aflevering gaat het speciaal over missies, met als zwaartepunt die tegen de taliban in Afghanistan, die veel levens kostten. Boezen zegt dat zijn eerste vlucht boven dit land erg confronterend was. Hij valt stil als hij wil beschrijven wat hij ooit zag na het optrekken van het stof. Op dit soort vreselijke beelden wordt niet getraind. Horstman realiseerde zich dat ze in een oorlogsgebied was toen ze de Amerikaanse vlag halfstok zag hangen en gevangenen in oranje overalls afgevoerd worden. Middendorp zegt dat de tweede missie in Afghanistan rampzalig verliep. Van Deventer vult hem aan. Hij vond het interessant dat er teruggeschoten werd. Wolffs haalde na een aanslag van de taliban een vrouw in shock onder de douche vandaan. Swillens praatte met ondercommandanten over de risico’s in Uruzgan. Van Nieuwburg snoot een toiletemmer vol zakdoekjes na het zien van de ellende in de ziekenboeg, maar behanbdelt ook de taliban. Ze vond het ooit moeilijk een kind te weigeren die door een slang gebeten was, maar ze had de ampullen nodig voor het eigen personeel. Peters doet ook missies tegen zeepiraterij, waarbij men mariniers onder de waterspiegel uit de onderzeeboot kan zetten die vervolgens een schip kunnen enteren. Kool duikt naar explosieven en maakt die onschadelijk. Boezen vond het moeilijk om weg te gaan bij zijn pasgeboren kind. De Jong kreeg permissie om thuis te blijven vanwege de zwangerschap van zijn vrouw, maar moest rond de geboorte van zijn kleinkind wel weg.


 4: Sterven voor je volk

Kerkhofs denkt dat hij sneuvelbereid is, net als Kool, maar De Jong vindt dit net als Swillens onzin. De laatsten hechten aan hun geloof om te overleven. Volgens Swillens is dat een coping mechanisme. Peters stelt zelfs dat niemand bereid is om te sterven, al wil Boezen wel een risico nemen. Van Deventer kijkt regelmatig in het boek met gevallen luchtmachtpersoneel. Angst is volgens De Jong geen reden om niet door te gaan. Volgens Middendorp moet men het gevaar onder ogen zien, maar Kool is daar niet bewust mee bezig, al raakte hij wel in paniek toen hij ooit in de diepte zijn helm kwijtraakte.
Wolffs praat over zijn werk bij de Koninklijke Marechaussee en een gijzeling die hij meemaakte. De Jong praat over het Handboek Nabestaanden, waarin personen die op missie gaan hun laatste wensen kunnen achterlaten. Dat maakt op iedereen veel indruk, al heeft Peters het, misschien uit lijfsbehoud nooit ingevuld, net zomin als hij een afscheidsbrief aan zijn familie heeft geschreven. Hij ontmoette de dood vaker en zij gingen altijd met een glimlach uit elkaar. Swillens stond in de Baluchi vallei niet ver van een sergeant die door een bermbom gedood werd en herdenkt nog jaarlijks zijn dood op het kerkhof. Wolffs vertelt over de black hole op de compound opdat eerst de familie van de gesneuvelde gewaarschuwd kan worden. Een wagen voor defensie voor de deur betekent slecht nieuws. Toen men ooit kerstpakketten kwam brengen schrok een echtgenote zich dood, zodat men tegenwoordig belt dat de pakketten eraan komen.
De rampceremonie maakt op iedereen indruk. Horstman krijgt kippenvel van de doedelzakmuziek die dan gespeeld wordt. Tenslotte vraagt Verbraak naar de zin van de dood van vijfentwintig militairen die in Afghanistan. Daarmee roert hij een moeilijk punt aan. Kool vindt het jammer dat ze niet langer gebleven zijn. De bewoners in Uruzgan hebben gezien dat het ook anders kan, maar helaas besloot de politiek anders.


5: De toestand in de wereld

Verbraak begint met het verschil in waardering voor het leger vroeger en nu. De Jong weet nog dat hij niet in zijn legerkostuum op het station in Rotterdam mocht komen vanwege de kans in elkaar geslagen te worden. Tegenwoordig is er meer achting, vooral door de grotere dreiging in de wereld, aldus Middendorp. Over de bezuinigingen is Swillens niet te spreken. Middendorp zegt dat de krijgsmacht is uitgehold en dat dit ten koste gaat van de slagkracht. In het opnieuw instellen van de dienstplicht ziet hij niets, omdat men specialistisch werk verricht. Wolfs denkt dat dienstplicht goed zou zijn voor de vorming van het karakter. De Jong ziet het meest in teamplicht, waarbij jongens en meisjes worden uitgezonden om te zien hoe anderen het hebben. Over een Europees leger is men niet positief. De soevereiniteit van het land blijft belangrijk. Middendorp zegt dat er doelen van de krijgsmacht zijn die buiten de reikwijdte van de EU liggen, zoals de controle van het Caribisch gebied. Horstman heeft de zorg voor de psychische gezondheid van de militairen. Tegenwoordig nemen relationele problemen met partners thuis veel ruimte in. Behalve stemmingsklachten praat ze ook veel over het probleem van het doden en de schaamte en de schuld die daar mee gepaard gaan. Verbraak vraagt hoe het is om een tegenstander te doden. Swillens heeft daar wel eens opdracht toe gegeven en vindt het een onderdeel van zijn werk. Van Deventer gaat daarin mee. Hij denkt meer in termen van een doel dan van een mens. Zijn werk is afstandelijker dan een infanterist die in de ogen van een vijand kijkt. Swillens zou het niet erg vinden als zijn zoon militair zou worden. Dat hij altijd met plezier naar zijn werk ging vormt een goed voorbeeld. Horstman heeft daar een dubbel gevoel over, als moeder zou ze dat beangstigend vinden. Middendorp is bezorgd over de verharding in de wereld. De onvoorspelbaarheid van conflicten neemt toe. Sommige partijen doen hun voordeel bij de huidige onzekerheid. Swillens zegt dat de wereld in drie jaar tijd hard veranderd is. Peters meent dat de redelijkheid ver te zoeken is. Middendorp ziet in de schaarste aan grondstoffen de grootste bedreiging van de wereldvrede. De Jong is blij dat hij in alle vroegte en nog voor de drukte op station Utrecht staat en tijdens een festival kijkt hij goed om zich heen. Kool denkt dat we nog wel een oorlog zullen meemaken. De meesten weten niet hoe die eruit zal zien. Een cyberoorlog wordt mogelijk geacht. De ontwrichting zal volgens Swillens enorm zijn als de stroom twaalf uur uitvalt. Kool breekt een lans voor de diplomatie.

6: De Militair

Een militair is over het algemeen een militair voor vierentwintig uur per dag, maar dat betekent niet dat men niet af en toe een borrel mag drinken. Een wapen hebben ze niet op zak. Dat is volgens Middendorp alleen zo in Zwitserland en Israël. Integriteit staat voorop, zegt Swillens, ook al rijdt Kool wel eens te hard,. De vader van De Jong was politieman en bracht rechtvaardigheidsgevoel en discipline over. Voor Van Nieuwburg is het leger na de dood van haar ouders en broer een familie waar ze op kan bouwen. De Jong vindt het saamhorigheidsgevoel en de onderlinge verbondenheid in het leger groot. Horstman moest na de missie in Afghanistan erg wennen aan de vele kleuren in de supermarkt. Van Nieuwburg werd niet goed van het enorme aanbod aan artikelen. Wolfs was de eerste weken na aankomst in Nederland heel alert. Van Nieuwburg reed uit angst voor bermbommen in het midden van de weg. De Jong verbaasde zich over de hype rond Bokita, die voor hem betekende dat hier geen problemen waren. Van Deventer zegt dat men acclimatiseert voor men thuiskomt als buffer tegen de oorlogstoestand. Peters had het moeilijk toen hij dode vluchtelingen zag. Vooral de geur van ontbinding maakte het drama duidelijk. Boezen vertelt openhartig over een zware persoonlijke crisis die hij meemaakte en waar hij met hulp van de MGGZ rijker uitkwam, ook al blijft het litteken. Wolfs heeft net als de anderen tijdens zijn werk veel van de wereld gezien. Middendorp drukt dit uit met de term wereldwijsheid. Van Nieuwburg is door de missie in Afghanistan zachter en toegankelijker geworden. Verbraak sluit af met de vraag wat de jongen die de militair ooit was, van het leven gevonden zou hebben. Middendorp weet zeker dat de jongen tevreden is op de man die vroeger heel erg opkeek tegen hoge omes. Van Deventer denkt dat hij nog steeds die jongen is, Boezen is misschien nog steeds de dromerige jongen die met doorzettingsvermogen voor elkaar gekregen heeft wat hij wilde en Swillens is er trots op dat zijn ondergeschikten in Afghanistan hem gewaardeerd hebben.

Het is jammer dat Verbraak ermee ophoudt, maar gelukkig hebben we nog een serie met religieuze leiders tegoed.

Hier mijn verslag van de serie over toptrainers, hier die over rouw, hier meer informatie over de serie met de militairen, waarbij per aflevering een korte schets van de inhoud gegeven wordt, om te beginnen over Te wapen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten