Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 29 september 2017

Recensie: De twee rivieren (2015), Inez van Dullemen


Gewaarwordingen soepel omgezet in woorden

Uit het gesprek dat de negentigjarige Inez van Dullemen eerder met Wim Brands over De twee rivieren voerde, kreeg ik de indruk dat het verhaal zich afspeelde rond de woning van de schrijfster en met haar man Erik Vos ergens in de buurt van de Dordogne. Pas aan het eind contempleert ze als een de jonge Boeddha bij haar huis aan het water waar twee rivieren samenkomen over het leven zoals zich dat aan haar voltrokken heeft. Het is geen kijken wat ze doet maar ontspannen ondergaan van hetgeen haar invalt. De herinneringen zijn op eenzelfde soepele wijze opgeschreven, waardoor ze heel gemakkelijk binnenkomen. De variëteit aan onderwerpen - van kunstschilders als Frida Kahlo en Rembrandt, tot dichter Pablo Neruda, zanger Freddy Mercury en toneelmaker Lodewijk de Boer - maakt het lezen afwisselend. De inhoud wekt sympathie voor de schrijfster die oog heeft voor het kleine om haar heen, waaronder de vogels die bij haar op bezoek komen.

De vier delen hebben betrekking op december 2014 en de eerste drie maanden van 2015. Uitspraken uit werken van Shakespeare vormen een motto voor haar herinneringen, die ze ontleent aan de achtenveertig dagboekjes die nog niet naar het Letterkundig Museum gegaan zijn. Ze begint met een algemene uitspraak van de Indiase filosoof Vatsyayana: it’s not the road you walk, it’s the walking. Dat klinkt ook door in met de opvattingen van Van Dullemen, die regelmatig in het buitenland woonde, in haar leven veel heeft gereisd en het jammer vindt dat daar een eind aan gekomen is. Het op weg zijn was altijd belangrijker dan hetgeen ze ermee bereikte, maar paradoxaal genoeg bereikte ze daarmee meer dan ze voor mogelijk had gehouden. Een voorbeeld daarvan is een uitstapje naar het door een orkaan getroffen plaatsje Biloxi in de buurt van New 0rleans. Van Dullemen komt een oude vrouw tegen die met een verfpot in de hand loopt en een ogenblik later de drempel overschildert van wat ooit haar ouderlijk huis was. ‘ Verf droop langs haar onderarm maar ze scheen het niet te merken. Zonder op antwoord te wachten mompelde ze onverstaanbare woorden, net alsof zich binnen in haar iets ontrolde, een dun muziekdeuntje.’ Terwijl de lezer denkt dat de vrouw niet goed snik is, blijkt aan het eind, waarin de vrouw op haar hoofd tikt en zegt dat men nog niet dood hoeft zolang de bovenkamer nog werkt, het tegendeel daarvan.

Dat neemt niet weg dat de Amsterdamse vooral oog heeft voor mensen die zich ver van de hoofdstroom bewegen. Een van hun is de dichter Jan Arends, die bij haar ouders - haar moeder was schrijfster en haar vader werkte aan het gerechtshof aan de Prinsengracht - over de vloer kwam als hij in hoge nood moest bevallen van een gedicht. Van Dullemen luisterde aan de deur naar het langzame getik van Arends op de familiemachine: ’Het geluid van het typen was verbazingwekkend en bestond uit enkele luide aanslagen, door lange tijdspaties onderbroken. Je hoorde hoe een letter met samengebalde kracht op het papier werd gehamerd en daarna nog een en vervolgens werd het papier weggescheurd en begon alles van voren af aan.’ Ze zag later uilenballen op de vloer liggen, zoals ze eerder ook tegen Brands zei. Vandaar ook dat het toneel, waarvan haar man zijn levenswerk maakte, haar zeer boeide. ‘Omdat toneel vaak over abnormale en gestoorde mensen gaat, vond ik daar altijd inspiratie.’

Vogels hebben haar voorliefde zoals de fraaie omslag laat zien. Met een roodborst, die haar met zijn priemende oogje nieuwsgierig aankijkt voelt ze een bandt, maar dat geldt ook voor de eenden die om voedsel komen vragen en de kauwen die dat brutaal voor de hun poten weggrissen. Er kwam zelfs een keer een heggemus bij haar in huis die ze liefdevol weer buiten zet. Ze refereert zelfs aan Leonardo de Vinci die vliegmodellen ontwikkelde en misschien was paragliden ook wel wat voor haar geweest.  

De betekenis van schrijven lag in de vervulling, zegt ze, want als ze niet schreef voelde ze zich leeg en bloedeloos: ‘Er is iets dat bevrijd wil worden en dat proces is een van de aandrijfkrachten die ons ertoe beweegt stem te geven aan datgene wat in ons onderbewustzijn leeft. Of is het nog anders, is de bevrijding een nevenverschijnsel, een uitvloeisel van alle inspanningen en komt het ook voor dat pijn geen uitvloeisel is maar juist aanleiding tot het maken van kunst.’ Hoe het zij, de herinneringen die Van Dullemen aan de openbaarheid prijsgeeft tekenen een mens die waarlijk leefde en daarmee een voorbeeld is voor ons allen. 

Hier mijn verslag van het gesprek dat Brands in januari 2016 met haar had over De twee rivieren. Achteraf is daarin duidelijk te horen hoe dicht de dood hem op de hielen zat.   

Geen opmerkingen:

Een reactie posten