Spelers gevangen in het gevoel - verstand dilemma van Goethe
Eline Arbo (Tromso, 1986), de nieuwe regisseur van
Toneelschuurproducties, neemt een groot risico met een bewerking van de
bestseller van Johann Wolfgang von Goethe uit 1774. De dramatiek in de
brievenroman is overbekend en speelt zich af in een maatschappij die heel wat
minder ruimte bood aan persoonlijke gevoelens dan tegenwoordig. Waar we
tegenwoordig verloren lopen in onze gevoelens, werden die door de Duitse
standenmaatschappij stevig in toom gehouden. Literatuurwetenschapper Raoul
Thoos vertelt op deze avond voorafgaande aan de première dat Goethe in een tijd
dat de psychologie nog in de kinderschoenen stond, vooral wetenschappelijk
geïnteresseerd was in de melancholie. Hij putte uit zijn eigen levensverhaal
met een onbeantwoorde liefde om inzicht te verschaffen in de aard van deze
aandoening. Tegelijk schreef hij de ziekte van zich af en kon hij weer verder
met zijn liefdesleven, waarover Dimitri Verhulst in de zesde aflevering van Made in Europe (2017) uitvoerig en
smakelijk berichtte.
De wil tot subjectiviteit die begint met Het lijden van de jonge Werther - een
vertaling van Die Leiden des jungen Werthers,
waarin het lijden nog veel groter is dan in het Nederlands – wordt op grootse
wijze vertolkt door Victor IJdens. Staande in een decor waarin de kleuren van
de grond spatten en zelf gekleed in een loshangend tijgeroverhemd, vertelt hij
dat hij de wijk heeft genomen uit een wereld die weinig gevoel kende. In de
natuur kunnen zijn gevoelens stromen die in de stad beknot werden. Zeker in de meimaand
van het jaar 1771. Werther is dan ook vastbesloten om zijn hart te gaan volgen.
Onder zijn arm heeft hij een wit plastic stoeltje dat mooi past bij al het
andere plastic in het decor. Hij vertelt over de reis die hij maakte naar
Wolheim, die tenslotte leidde tot een ontmoeting met de beeldschone Charlotte
S., ook nog een zorgzaam meisje, omdat ze na de dood van haar moeder voor haar
jongere broertjes en zusjes zorgde. Werther is totaal in haar ban, alleen is
het vervelend dat Charlotte al een verloofde heeft, Albert geheten die al gauw
van een dienstreis terugkomt.
Het feit dat Albert erg vriendelijk is voor Werther doet de
spanning in het stuk geen goed. Alleen in een sterke scène tegen het eind
zeggen ze elkaar duidelijk de waarheid. Ook de tweestrijd van Charlotte tussen
de rationele Albert en de dweepzieke Werther komt, op, niet overtuigend over.
Zowel Diewertje Dir als Sander Plukaard halen niet het niveau dat ze eerder in Emilia Galotti en As the world Tsjechov lieten zien. Daarvoor bevat de brievenroman
van Goethe te weinig intrige. Arbo probeert daarom de hartenkreet van Werther
met andere middelen interessant te maken. Meteen in het begin springt Plukaard
al in in het verhaal dat Werther vertelt over een baljuw, maar consequent wordt
dit niet gedaan zoals we vorig seizoen zagen in Onschuld van De Roovers. Door een uitspreken van de kalenderdagen
wordt een poging gedaan om de dynamiek vast te houden, maar dat wordt tenslotte
ook een maniertje dat dan ook weer door het drietal op de hak wordt genomen met
een polonaise. Het decor geeft in ieder geval kleur, maar het sterkst is de
inbreng van de live muziek, die al voor de voorstelling te horen is in het
prachtig door Dir gezongen nummer Youth
knows no pain en dat eindigt in het slotnummer Pyramid Song van IJdens op de piano. In die liederen en zelfs in de
schlager Schön ist die Jugend komt
meer Sehnsucht boven dan in de springerige, toneelmatige aanpak van het
onderwerp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten