Theaterrecensie: Ivanov, Toneelschuurproducties, Toneelschuur, 2 maart 2017

Mooi evenwicht in een huwelijksdrama rond een droeftoeter

Drie maal is scheepsrecht. De derde voorstelling Ivanov, die Nina Spijkers na Phaedra’s love (2015) en Don Carlos (2017) voor Toneelschuurproducties regisseert, is een toonbeeld van evenwicht, waarin tekst, spel, belichting en decor een fraaie eenheid met elkaar aangaan. Op basis van een van de eerste toneelwerken van Anton Tsjechov, eind negentiende eeuw, die, zoals we van de Rus kennen, zowel zware als lichte weemoed uitstralen, komt Spijkers tot een ouderwets en tegelijk eigentijds drama over de lethargische landeigenaar Ivanov (Roeland Fernhout), die na vijf jaar niet meer van zijn vrouw Anna (Wendell Jaspers) houdt, maar ook niet kan ingaan op de verlangens van zijn knappe buurmeisje Sasja (Nimuë Walraven, foto Sanne Peper).

Het evenwicht is meteen al voelbaar in de openingsscène. Ivanov staat in zijn onderbroek in een hoek van het prachtige decor, bestaande uit twee haaks op elkaar geplaatste driezitsbanken met daarachter betekenisvolle witte gordijnen, te lezen in Happier, how to become more happy een bestseller volgens de New York Times, als de loop van een geweer door een opening in het gordijn op hem gericht wordt. Hij schrikt zich dood als hij opkijkt, maar vervolgens kan hij opgelucht ademhalen, want het blijkt om een grap te gaan van de extraverte landgoedbewaarder Borkin (Hajo Bruins). De twee voeren een fraaie act op, waarbij de halfdronken Borkin informatie en geld aan Ivanov probeert te ontfutselen, terwijl Ivanov verder wil lezen, waarop Borkin, die zin heeft in het verjaardagsfeestje van Sasja, Ivanov typeert als een droeftoeter.

Mooi is het gebruik van de gordijnen waardoor iedereen niet alleen in tempo opkomt en afgaat, maar ook suggestief alvast van zich laat spreken. De eerste is Anna die haar armen om het gordijn slaat en daarna haar hoofd toont met de vraag aan haar man of hij geen zin heeft om met haar te stoeien in het hooi. Helaas voor haar is Ivanov geen schim meer van de sterke persoon die hij eerder was. Hij heeft het nodig om hun huis te verlaten en wel voor een bezoek aan de dochter van zijn buurman Lebedjev (Tijn Docter), een verpleegster in de dop. Anna is zo liefdevol dat ze hem laat gaan, maar ze klaagt wel haar nood tegen de dokter (Minne Koole) die net daarvoor tegen Ivanov gezegd heeft dat Anna gezien haar tuberculose een reisje naar zee goed zou kunnen gebruiken. Ivanov heeft daar het geld niet voor. Hij werd eerder al door Borkin gesommeerd hem geld te geven om de rekeningen te kunnen betalen. Wellicht ook daardoor voelt zijn ziel zich als een niet uit de knoop te krijgen berg touw.

Het verjaardagsfeestje begint met een mooi lied dat Sasja aanheft, begeleid door haar vader op de gitaar. De vijf andere spelers kijken geboeid toe vanuit een ruimte die zich achter het gordijn bevindt, dat door Anna wordt weggeschoven. Als de cadeaus zijn uitgepakt en het vuurwerk begint, legt Ivanov aan Sasja uit dat hij te depressief is voor een liefdesverhouding en zeker niet met haar naar de Verenigde Staten kan. Toch kan hij niet op tegen de vrouwelijke charme. Hij kust Sasja en op dat moment slaat Anna hen gade, waarmee de crisis in hun huwelijk een feit is.

Rond die crisis is het een bolle boel, vooral door de kleurrijke karakters van de handtastelijke Borkin, de ziekelijke graaf (Xander van Vledder) met zijn onuitvoerbare dromen en Lebedjev, die, gekleed in stijve tenniskledij, probeert de in het hoofd van Ivanov verward zittende touwtjes aan elkaar te knopen, maar door zijn relativeringen zelf de draad kwijtraakt. Humor geeft van begin tot eind smaak aan de voorstelling, ook door de inbreng van Casper Vandeputte, die de tekst zodanig moderniseerde, dat Ivanov tijdens het tumult rond het voorgenomen huwelijk van Sasja uitroept dat het eerder een groepstherapie dan een bruiloft lijkt. De toeschouwer wordt daarnaast getrakteerd op verrassende vocale intermezzo’s en, alsof het nog niet genoeg is, op visuele verdubbelingen in het decor. De energie spat eraf. Daarmee zei Spijkers geen woord teveel.

Hier meer informatie op de site van de Toneelschuur, waaronder foto’s en daartussen een filmpje, maar nog zonder de gordijnen. Hier mijn bespreking van Phaedra’s love, hier die van Don Carlos.