Schrijven doet men voor zichzelf
In de lange documentaire Salinger
probeert de Amerikaanse scenarioschrijver en filmmaker Shane Salerno een tip
van de sluier op te lichten rond de mysterieuze schrijver J. B. Salinger (1919-
2010), die vooral bekend werd door zijn controversiële roman The catcher in the rye. Het portret van
Salerno overtuigt vanwege de ontroering die hij weet over te brengen rond de
man die zich inzette voor Europa in de Tweede Wereldoorlog en zijn traumatische
ervaringen in verhalen en romans verwerkte.
Salerno begint met een fragment uit 1979 waarin - zoals in
de trailer te zien is - een fotograaf een glimp van de beroemde schrijver
probeert op te vangen en vast te leggen. Na het enorme succes van The catcher in the rye waarin alter ego
Holden Caufield zich verzet tegen de nepwereld waarin hij leeft, probeerde
Salinger zich te beschermen tegen alle publiciteit die op hem af kwam. Hij
hield zich schuil in de heuvels van New Hampshire en sprak mondjesmaat met
fans. Een voorbeeld daarvan was Michael Clarkson die zijn baan opzegde en
zevenhonderd kilometer reed om zijn idool te ontmoeten. Hij sprak Salinger bij
toeval en hoorde dat hij geen therapeut was, maar gewoon een fictieschrijver.
Salinger groeide op in een New Yorks gezin van goede komaf,
maar kon zich niet vinden in het schoolsysteem en werd daarop door zijn vader
naar het leger gestuurd. Zijn grootvader was een rabbi, zijn moeder Marie van
katholieke komaf maar veranderde haar voornaam in Miriam om tegemoet te komen
aan haar joodse man. Zelf wilde Salinger acteur worden, terwijl zijn vader een
baan voor hem in de kaashandel had gedacht. Op de militaire academie begon hij
te schrijven met de ambitie om in de New Yorker te komen. Dat lukte bijna in
1941 met een verhaal over de opstandige Holden Caufield, maar dat werd door de
aanval van Japan op Pearl Harbor uitgesteld.
In 1942 kreeg Salinger verkering met Oona O’Neill, de
knappe, zestienjarige dochter van de Amerikaanse toneelschrijver Eugene
O’Neill. Helaas verliet ze hem voor Charlie Chaplin op het moment dat Salinger
in Europa gelegerd was. Het huwelijk van zijn geliefde met de oudere filmmaker
betekende een vernedering voor hem. Hij deed mee tijdens de invasie in
Normandië en als lid van de inlichtingendienst leerde hij weten wat oorlog
betekende voor de burgerbevolking. In Parijs ontmoette hij Hemingway, die zeer
te spreken was over de verhalen die hij tussen de veldslagen schreef. De
intocht in Dachau in 1945 leverde hem een zenuwinzinking op, waardoor hij
enkele weken verpleegd werd.
Zijn bijdrage aan de ontmaskering van nazi’s leidde tot een
relatie met Sylvia Welter. Hij ging met haar in 1946 naar de Verenigde Staten
maar al gauw bleek de relatie niet levensvatbaar vanwege haar voormalig
lidmaatschap van de NSDAP. Salinger schreef daarover het verhaal A perfect day for bananafish (1948), dat
in de New Yorker werd gepubliceerd en hem bekendheid bracht. Een jaar later
legde hij het aan met de veertienjarige Jean Miller (1929-2014) die in Florida
op vakantie was. De latere actrice stond model voor het verhaal For Esmé – with love and squator (1950).
Salinger was heel precies over zijn teksten. Een vriend ervoer dat aan de lijve
toen Salinger de vriendschap opzegde nadat een verhaal van hem onder de kortere
titel Blue melody in Cosmopolitan werd geplaatst. Hij was ook
woedend over de verfilming van Uncle
Wiggily in Connecticut als My foolish
heart (Mark Robson, 1949).
Ook rond de publicatie van The catcher in the rye (1951) waren problemen. Nadat de New Yorker
het niet wilde hebben, veroorzaakte de roman een revolutie in de Westerse
wereld, niet alleen bij jongeren maar ook bij ouderen. Salinger vreesde de
aandacht, haalde zijn foto van de achterflap weg en zonderde zich af in Cornish
in New Hampshire. De relatie met Miller kwam tot een eind na een incident rond
een geannuleerde vlucht. Ze vertelt dat ze zijn gezicht zag betrekken bij het
idee dat hij langer dan gepland samen met haar zou moeten zijn. Zijn echtgenote
Claire Douglas was negentien toen ze met Salinger trouwde. Ze schonk hem twee
kinderen, Margaret en Matthew, maar veel vader was Salinger niet voor hen,
evenmin als een echtgenoot. Hij sloot zich op in zijn schrijfhuisje naast het
woonhuis en werkte daar aan zijn verhalen en romans over de familie Glass. Het geloof
stond centraal in zijn werk. De Boeddha in de tuin getuigde daarvan. Na de
scheiding met Douglas nam de jonge schrijfster Joyce Maynard enkele jaren haar
plaats in, maar klikken deed het niet. Later ontdekte Maynard dat Salinger ook
met andere jonge vrouwen correspondeerde en ging verhaal halen, hetgeen weinig
opleverde. Dochter Margaret beschreef haar nare ervaringen met haar vader in Dreamcatcher (2000).
In de jaren zestig werd The
catcher in the rye een cultureel fenomeen. Salinger wist een verfilming
door Elia Kazan tegen te houden, maar kon niet voorkomen dat anderen met zijn
roman aan de haal gingen. De moordenaar van John Lennon had de roman in 1988 tijdens
zijn schietpartij op zak en bij een aanslag op Reagan in 1981 werd de roman als
verklaring genoemd. Journaliste Betty Eppes nam in juni 1980 een laatste
interview met hem af, maar dat kwam meer voort uit de wens van Salinger om met
rust gelaten te worden. Schrijven doet men voor zichzelf, zei Salinger. Dat
neemt niet weg dat we toch nog de publicaties door de in 2008 in het leven geroepen
Trust mogen verwachten.
De documentaire
Salinger is gebaseerd op de gelijknamige, zevenhonderd bladzijden tellende
biografie die Salerno samen met schrijver David Shields in 2013 schreef.
Hier
de trailer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten