Onderstroom (2016), documentaire van Jeroen Hoogendoorn

Lokale bevolking staat op tegen geldwolven van de windindustrie

Documentairemaker Jeroen Hoogendoorn woont alweer enkele jaren in het Friese dorp Pingjum en had helemaal niets tegen de windmolens die in zijn omgeving staan. Hij zag het als een onderdeel van de overgang naar een duurzame manier van energie opwekken. De kabinetsplannen om een enorm windmolenpark rond de kop van de Afsluitdijk aan te leggen, schieten hem en anderen echter in het verkeerde keelgat. Straks wonen ze in een industriegebied net als in de Eemshaven, waar men een vergelijkbaar project gerealiseerd heeft. De documentaire Onderstroom legt feilloos de vinger op de gevoelige plek: democratische inspraak wordt opgeofferd aan het grote geld.

Hoogendoorn filmt het hele proces vanaf de introductie van de grootschalige plannen, die meteen verzet oproepen bij de inwoners van Pingjum en verdeeldheid zaaien tussen burgers en boeren. De laatsten rekenen zich al rijk met de schadevergoeding die ze zullen ontvangen voor de plaatsing van de turbines op hun grondgebied. Er ontstaat een actiecomité dat zijn pijlen richt op het beleid achter de plannen. Emeritus hoogleraar Albert Koers werkt samen met de Milieufederatie Friesland en De Friese windondernemers een alternatief plan uit, waarbij de lasten, lusten en de zeggenschap eerlijk verdeeld wordt en gaat daarmee de boer op.

Tijdens de presentatie van het alternatief in het provinciehuis in april 2013 Leeuwarden merkt Hoogendoorn al de nodige scepsis bij bestuurders, de NUON en andere deelnemers aan de windindustrie. De lobby voor de oorspronkelijke plannen is dermate sterk dat Koers verzucht dat men in Den Haag geen politiek, maar bedrijfseconomie bedrijft. Bewoner Hans Miltenburg werd ooit molenaar, zoals dat genoemd wordt, maar liet de turbine weer weghalen toen bleek dat die teveel overlast betekende voor zijn buren. Het energiebeleid wordt volgens hem niet opgelost door de plaatsing van geldmolens. In Pingjum zelf wil men een coöperatieve molen. Oprichter van de coöperatie is filosoof Klaas Koonstra die dat een mooi middel vindt om de lokale democratie te versterken.

Koers en de zijnen laten projectontwikkelaars los op hun plannen waarbij ze randvoorwaarden opgesteld hebben. De resultaten zijn echter niet om over naar huis te schrijven. De indieners hebben zich weinig van de wensen van de bevolking aangetrokken. Tijdens informatiebijeenkomsten hebben bewoners het gevoel dat het zwaard van Damocles boven hun hoofd hangt. Een boer strijkt alvast een schadevergoeding op. Een omwonende realiseert zich met veel verdriet dat hij zou willen verhuizen.

In het zicht van de verkiezingen blijkt dat het provinciebestuur de oude plannen wil doorvoeren. De windindustrie krijgt zijn zin. Koers is vooral teleurgesteld in de linkse partijen. Hij gaat naar Genève om een uitspraak te ontlokken aan de Verenigde Naties (zie foto). De kwestie gaat steeds meer over de manier waarop de democratie in Nederland ingevuld wordt. De markt en de overheid gaan hun eigen gang. Net als pensioengerechtigden die hun pensioengeld zagen verdampen, wil de Friese bevolking inspraak in hun toekomst. 

Gistermiddag volgde een follow up, waarbij ik hoopte op de uitslag van de VN te horen, maar niets daarvan. Er volgde slechts een samenvatting van wat ik al gezien had, met dezelfde soms verwarrende procedures en de bij het project betrokken actiegroepen. Niet dat de strekking daarmee niet over kwam. Het geld regeert in Nederland en niet de mensen. Het was mooi geweest om dit vlak voor de verkiezingen nog even op scherp te zetten.

Hier de crowdfundingpagina van Onderstroom, die ruim 20.000 euro opleverde en de documentaire daarmee tot een succes maakte, hier de dorpswebsite van Pingjum.