Liefdesperikelen duchtige concurrent van het klimaatprobleem
Het verdient bewondering dat een dichteres zich in haar
prozadebuut meteen bekommert om klimaatverandering en wel aan de hand van klimaatwetenschapper Ida. Helaas blijft Lieke Marsman
teveel een dichter om helemaal binnen te dringen in haar hoofd. De relationele problemen zitten de ecologische in de weg. Net als Reneé van Marissing onlangs in VPRO
Boeken, haalt Ida Kierkegaard aan, die stelde dat het verliezen van jezelf
geruisloos verloopt. Dat neemt niet weg dat de filosofische observaties die Marsman
uit hoofde van Ida doet, scherpzinnig en amusant zijn. Er is altijd wel een overweging
die een argumentatie of gevoel onderuithaalt, zoals bijvoorbeeld het plaatsen
van een trampoline voor het gat na het afstuderen of het idee dat sport op
televisie altijd door gaat, wat er ook gebeurt: ’Als er op dinsdagochtend een atoombom op China zou vallen, zouden de
Europese competities het weekend daarna gewoon verder gaan, rouwbanden om de
arm.’
De roman valt in twee delen uiteen
en wordt omringd door gedichten zoals Het
verschil dat Marsman voordroeg tijdens het Vijfde poëziefestival in Elswout
in 2015. In Binnen blijven beschrijft
Marsman de jeugd en de moeilijke tijd na het afstuderen van Ida als
aardwetenschapper, in The great
outdoors - ontleent aan een titel van de Franse filosoof Meillassoux - vertelt
ze over een verblijf in Italië om onderzoek te doen naar de problemen met een aangevreten
stuwdam. Ida groeide bezorgd op in een Vinexwijk met angst voor een atoomoorlog
en wilde vooral goed zijn in een wereld die slecht was. Daarom gedroeg ze zich
als het tegenovergestelde van een mens, eerst door zo lang mogelijk op haar
handen te gaan lopen. ‘Later, toen ik aan
de vooravond van een langgerekte, uitzichtlozer puberteit stond, pakte ik het
grondiger aan, door dagenlang zo min mogelijk te zeggen bijvoorbeeld, terwijl
ik eigenlijk heel graag bij alles mijn mening wilde verkondigen, of door juist
de hele tijd te zeggen hoe leuk ik het allemaal vond en hoe gelukkig ik was,
terwijl ik eigenlijk in diepe rouw was over het feit dat ik bestond, puistjes
en andere jeugdige ongemakken incluis – of toch op z’n minst chronisch
chagrijnig.’
Uit het citaat blijkt dat Ida een recalcitrant karakter
heeft. Daarnaast heeft ze ook een groot zelfbewustzijn, waardoor relaties een
bron van problemen worden. Marsman gaat in op de moeilijkheid om lesbisch te
zijn in een heterowereld, maar schrijft niet dat daaraan geknabbeld
wordt door transgenders en dat de maatschappij zo snel verandert dat het
tegenwoordig in Scandinavië, zo las ik gister op Facebook, al niet meer gepast is om het op school over
meisjes en jongens te hebben. Mooi is haar observatie dat haar identiteit zich
ontwikkelde vanuit het besef dat ze niet iets of iemand anders zou kunnen zijn.
Dat levert vooral problemen op met haar vriendinnetje Robin, die door
psychologe Sandra zoveel mogelijk gerelativeerd worden.
Het klimaat komt er bekaaid af in en het tegenoverstelde van een mens en blijft
beperkt tot aanhalingen uit het boek This
changes everything (2015) van de Canadese activiste Naomi Klein. Het prisoner’s dilemma rond de
klimaatverandering, waarbij niemand als eerste maatregelen wil nemen die veel
geld kosten, leidde tot de keuze van Ida om zich in plaats van met politiek met
het beleid bezig te gaan houden. Naast Klein schermt Marsman met veel andere
denkers en wetenschappers, maar de bron van alle ellende, de menselijke
hebzucht onder het kapitalisme, blijft ongemoeid en daarmee valt de bodem onder het
betoog weg. Voor kritiek op ons slappe gedrag kan men beter de film of
het boek van Klein lezen, de worsteling tussen het persoonlijke en het algemene vinden we terug bij Marsman, al had het verhaal daarover meer invoelend gekund.
Hier de website
van Lieke Marsman, hier
mijn verslag van het Vijfde poëziefestival in Elswout, hier
Renée van Marissing in VPRO Boeken op 24 september 2017.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten