Persoonlijk suppoost van eigen verzameling
Documentairemaker Wim van der Aar maakte in 2012 veel indruk
met De Waveren tapes, waarin hij
telefoongesprekken analyseerde die een hem onbekende persoon met kennissen
voerde waardoor deze persoon steeds meer tot leven kwam. Ook Jan Wolkers
nam tapes op van gesprekken met bekenden, waaronder de zoon
die hij bij zijn eerste vrouw Maria verwekte, maar anders dan verwacht doet Van
der Aar daar weinig mee, minder in ieder geval dan Abdelkader Benali die de
relaties achter Turks fruit uitploos.
De documentaire Jan Wolkers spreekt…
is dan ook eerder een overzicht van losse fragmenten die een niet al te
diepgaand, maar wel kleurrijk beeld opleveren van de kunstenaar in de jaren zestig en zeventig, die door de nieuwe biografie Het litteken van de dood van Onno Blom
dezer dagen zo sterk in de belangstelling staat.
Fragmenten uit oude interviews over zijn beroemdheid,
beelden van de protesten van Provo en nieuwe beelden van een parachute
springende Wolkers op Texel wisselen elkaar af. De oudere regenteske kunstkenner
Henk de Bie probeert Wolkers op de kast te krijgen, maar die reageert op zijn
bekende wat lijzige toontje vooral stoïcijns op aantijgingen over zijn latere
non figuratieve werk. Zijn engagement blijkt duidelijk tijdens de rellen in de
jaren zestig rond de bezetting van het Maagdenhuis, toen Wolkers een witte kip
meevoerde als symbool van de onschuld. De politie komt er in een de door Louis
van Gasteren gefilmde voordracht ongenadig af. Hun gummiknuppels konden een
verandering van de maatschappij van een regenteske naar een democratischer maar
helaas ook commerciële niet verhinderen. Wolkers trok zich met zijn derde vrouw
Karina, die hij voor tweeduizend gulden van haar vader kocht, na hun verblijf
in een tuinhuisje terug op Texel en was daar altijd aan het werk, hetzij
schrijvend dan wel boetserend.
Van der Aar dringt in zijn huis door tot het beeld- en
geluidsarchief dat Onno Blom geheel uitgeplozen heeft. Wolkers was daarmee volgens
de filmmaker de persoonlijke suppoost van zijn eigen verzameling, al heeft hij
wel de typoscripten van zijn romans verbrand. Karina spreekt hij verder niet.Die
kwam al in beeld tijdens eerdere fragmenten, bijvoorbeeld op jonge leeftijd
toen ze zonder veel reactie de druiven uit haar decolleté haalde die Wolkers
daar in stopte. Veel ruimte is er voor beelden van een gesprek dat voormalig Farce
Majeure medewerker Jan Fillekers met Wolkers in de Zomerdijkstraat had, onder
andere over de weinige prijzen die hij kreeg. Een prijs van de stad Amsterdam gaf
hij weg omdat hij tegen het beleid van de stad was. Over zijn literaire werk
zegt hij dat een autobiografie er niet in zat, omdat zijn verbeelding zo groot
was. We zien ook de jonge Monique van der Ven in beeld rond de opnames van Turks fruit, waarin ze zegt dat Olga
slechts een rol voor haar was en niets meer. Daarop zien we Annemarie Nauta die
model stond voor deze rol. Ze merkt schamper op dat Wolkers slechts over haar
lijf zijn mannelijkheid wilde bewijzen. Tenslotte horen we Wolkers op een tape
tegen zijn advocaat zeggen dat Annemarie erg hoerig was en dat hij zelf het
liefst een worm zou willen zijn, die alles overleeft.
In een opgenomen gesprek met
uitgever Tilly Hermans klaagt hij over de kritiek op zijn roman De kus en hij biedt een enqueteur voor
een toen nog gehouden volkstelling in plaats van informatie een gesigneerd
exemplaar van Turks fruit aan. Verder
was hij, zoals geen andere schrijver, tijdens de Vietnam oorlog actief voor het
Medisch Comité Vietnam. De geschiedenis
van de martelaren, dat in de
boekenkast van zijn vader in Oegstgeest stond, maakte veel indruk op hem,
vooral de man wiens tong wordt afgesneden of die met een boek op zijn borst
gebonden zijn dood tegemoet gaat. Alles krijgt zin door de dood, zegt Wolkers.
Het zou zijn lijfspreuk kunnen zijn, al ging het daarover in deze documentaire
verder niet.
Hier
mijn bespreking van De Waveren tapes,
hier
mijn verslag van Benali boekt Turks fruit,
hier
mijn verslag van het gesprek van Jeroen van Kan met Onno Blom over Het litteken van de dood.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten