Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 11 oktober 2017

Govert Schilling over Deining in de ruimtetijd, Stadsbibliotheek Haarlem, 1 oktober 2017


Aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in de astronomie

Het is alweer een aantal jaren geleden dat ik wetenschapsjournalist Govert Schilling bevlogen hoorde praten over zijn boekje Knal, dat over inslagen van meteorieten gaat. Inmiddels staat hij op uitnodiging van het Kenniscafë voor ons met een heel wat lastiger onderwerp waarover hij net het boek Deining in de ruimtetijd geschreven heeft, dat eerst in de Verenigde Staten werd uitgegeven onder de titel Ripples in Spacetime. Opnieuw krijgt Schilling de uitverkochte zaal een uur lang aan zijn lippen met een boeiend verhaal over de ruimtetijd die beweegt en de trillingen van botsende zwarte gaten en neutronensterren die we op aarde kunnen meten. De materie is actueel omdat men onlangs deze trillingen heeft vastgesteld en drie Amerikaanse natuurkundige hebben er vorige week de Nobelprijs voor natuurkunde voor gekregen.

Schilling begint met Einstein die in 1915 de relativiteitstheorie bedacht. Hij was toen 26 jaar hetgeen Schilling tot de running gag brengt dat alle belangrijke ontdekkingen jong in het leven gedaan worden, omdat de daarna de wendbaarheid van de geest afneemt. Hij vertelt ook nog even dat de vulpen van Einstein, die net overleed voor hij geboren werd, in het museum Boerhaave bewaard wordt en dat hij die even mocht vasthouden, waardoor hij zich dichtbij de geniale natuurkundige voelde. Het zijn inleidende beschietingen voordat hij met het zwaardere werk komt. Schilling zegt zelf dat hij alleen de gemakkelijke zaken kan uitleggen, van de details heeft hij ook geen verstand, die laat hij aan natuurkundigen over.

Eerst de relativiteitstheorie. De kromming van de zwaartekracht door de ruimtetijd kan het beste voorgesteld worden door een pingpongbal in een minitramp waarin een bowlingbal stuitert, zoals Robbert Dijkgraaf wel eens heeft laten zien tijdens een college in de Westergasfabriek. Op grond hiervan kunnen de zwaartekrachtgolven voorspeld worden, die onder invloed van een versnelling van de massa in het heelal tot stand komen. Het duurde lang voordat er een deugdelijk instrument ontwikkeld was die de golven kon meten. Einstein heeft dat in ieder geval nooit voor mogelijk gehouden. Schilling maakt een vergelijking met een jungle waarin men rondloopt zonder of met gehoor om duidelijk te maken dat de astronomie er een nieuw zintuig bij heeft gekregen waarmee informatie over het heelal verkregen kan worden en vertelt over pionier Joe Webber die in de jaren zestig op basis van resonantie meende als eerste de trilling te hebben vastgesteld maar werd teruggefloten.

Zijn idee werd vormde de basis voor verder onderzoek op het gebied van pulsars dat in 1983 de Nobelprijs opleverde. Rainer Weiss, een van de huidige Nobelprijswinnaars bedacht later in de tijd als jonge onderzoeker een nieuw instrument dat met lasers werkt. Barry Barish leverde de theorie en Kip Thorne de organisatie. Ligo zoals het instrument heet werd in de staat Washington en in Louisiana opgesteld. De eerste keer dat trillingen werden vastgesteld was op 14 september 2015. De vierde en laatste keer werden die ook vastgesteld door eenzelfde instrument in Italië, dat Virgo heet. Schilling legt aan de hand van een animatie uit hoe laserstralen onder invloed van veranderingen in de ruimtetijd langer of korter zijn en bij terugkaatsing daardoor licht produceren dat het bestaan van zwaartekrachtgolven bewijst.   

De toekomst blijft ook op astronomisch gebied spannend. Schilling zegt dat komende maandag opnieuw mededelingen worden gedaan over een belangrijke ontdekking op dit gebied, mogelijk over een botsing van neutronensterren die, anders dan bij roterende of botsende zwarte gaten, ook zichtbaar zal zijn.

Hier zijn uitgebreide site allesoversterrenkunde, hier mijn bespreking van Knal, hier die van het college van Robbert Dijkgraaf over Einstein.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten