Briefwisseling joodse grootouders inspireert tot boek over
migratie
Geheel onverwachts neemt Jeroen van Kan op Paasochtend de
plaats in van de vertrouwde Wim Brands die vanwege gezondheidsredenen enige
tijd buiten beeld blijft en die ik een goed herstel toewens. Van Kan ontvangt
journalist, publicist, sinoloog en japanoloog Ian Buruma, de al eerder in VPRO
Boeken te gast was, toen over zijn boek
1945. Hun beloofde land heet in zijn geheel Hun beloofde land: mijn grootouders in tijden van liefde en oorlog en
gaat over de joodse grootouders Bernard Schlesinger en Winifred Regensburg van de
moederskant van Buruma, die uit Duitse families afkomstig waren en in Engeland
opgroeiden, waar ze zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog meemaakten.
Omdat Bernard in die perioden in dienst was schreven ze elkaar brieven die voor
Buruma als basis dienden voor zijn boek.
Van Kan gaat meteen bevlogen van start over de assimilatie
van de grootouders, die volgens hem aan
het boek een universele karakter geeft.
Buruma zegt dat zijn grootouders , die kortweg Bun en Win
werden genoemd, kinderen waren van de eerste generatie migranten die uit
Duitsland kwamen en zich in Engeland meteen probeerden aan te passen, hetgeen
zelfs tot overaanpassing leidde, getuige de grote kerstboom in het huis en dat
voor joden. Buruma ging vanuit Nederland wel eens met zijn moeder naar de
familie toe ging. Hij herinnert zich de smalle landweggetjes vanaf Dover die
naar het huis van de familie leidden. De aanpassingstraditie bestond al in
Duitsland waar Bun graag naar Wagner geluisterde en men het antisemitisme van
zich afzette. Buruma zegt dat het anders zijn ook een voordeel is omdat men van
een afstand naar het leven kan kijken. De positie van buitenstaander levert een
andere blik op, waar hij zelf ook als journalist van getuigt.
Van Kan vraagt naar de karakters van Bun en Win.
De eerste had volgens Buruma een zonnig en luchthartig
karakter terwijl de tweede, net als haar familieleden, nogal tobberig van aard was
en dat hij op haar lijkt met zijn ernstige natuur. Dat neemt niet weg dat ze
het zestig jaar met elkaar uithielden. Bun zat nog op school tijdens de Eerste
Wereldoorlog en werd aan het begin van zijn dienstplicht naar de loopgraven in
het Belgische Somme gestuurd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef hij drie
jaar in India. Win kon haar voorliefde voor tuinieren in Engeland
uitleven.
Van Kan brengt de enorme collectie brieven ter sprake die ze
elkaar schreven.
Buruma maakte een bewuste selectie met het oog op hetgeen
voor een buitenstaander interessant is. Zelf vond hij het, als kind van ouders
met verschillende nationaliteiten, boeiend om te zien hoe zijn grootouders
zichzelf zagen en welke plaats ze in de maatschappij innamen. De antwoorden
hoopt hij niet te vinden omdat het dan met zijn schrijven afgelopen zou zijn.
In dit verband bewondert hij V.S, Naipaul die in al zijn boeken vragen stelt
naar zijn identiteit. Volgens Buruma is elke schrijver, vanwege de afstand die
nodig is om te schrijven, een buitenstaander.
Van Kan vraagt over de wortels van de angofilie van Bun en
Win, dat ook een eerdere boektitel van Buruma is.
Buruma zegt dat men erkenning nodig heeft en dat eerzucht in
de familie belangrijk was. Hij merkte dit al als kind en later veranderde dat
niet echt omdat de kinderbeelden grote invloed blijven houden. Hij wist
aanvankelijk niet goed wat hij met de brieven zou aanvangen. Met een roman zou
hij onrecht doen aan het karakter van de briefwisseling. Omdat de oudste
brieven al honderd jaar oud zijn, maken ze deel uit van de geschiedenis en zijn
ze minder een familiaal bezit. Bun schreef verheven en liet zijn binnenste
zien, zoals tegenwoordig in emails niet meer mogelijk is. Dat stemt weemoedig.
Het gesprek gaat verder over de kennis van de gasmakers in
1943, iets wat in India volgens Buruma geen onderwerp van aandacht was. Mensen vergeten graag wat te moeilijk te
verteren is. De grootouders redden wel zelf kinderen uit Duitsland, al voor de
Kristallnacht, dus maatschappelijke betrokkenheid kan hen niet ontzegd
worden.
Hier
mijn verslag van het gesprek van Brands met Buruma over 1945.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten