Futuristische roman met politieke trekken of andersom
Op het moment dat ik de roman Slaap zacht, Johnny Idaho uit heb, komt er een tweet binnnen van
Auke Hulst. Door de bank genomen. Die
uitdrukking lijkt me toe aan een andere betekenis. De tweet slaat op de
zelfverrijking die bankiers er nog steeds op na houden. Joris Luyendijk zette
een paar etmalen eerder de toon met zijn tweet dat de bankiers van de
financiële crisis geleerd hebben dat ze overal mee weg komen. Hulst, die
tijdens het schrijven van Slaap zacht,
Johnny Idaho de Banken blog van
Luyendijk in The Guardian volgde, is
gezien de inhoud van zijn boek nog zo betrokken bij een steeds schevere
verdeling van welvaart. In zijn futuristische roman vestigen multinationale bedrijven
zich op een Archipel waar ze zonder bemoeienis van staten of overheden hun gang
kunnen gaan. Het is een tendens die niet uit de lucht gegrepen is. Tijdens een
interview met zei Hulst dat hij zijn informatie over de steeds grotere
beheersing van het individu door onzichtbare machten uit de media haalde. Zojuist
toonde mijn zoon dat hij zijn iPhone met een willekeurige vinger aan de praat
kan krijgen, terwijl mijn beste vinger een foutmelding krijgt, maar dit
terzijde.
Slaap zacht, Johnny
Idaho is opgebouwd volgens de dagen van de week vanaf maandag met korte
hoofdstukken als scènes van een soap. De drie hoofdpersonen komen daarin om beurten
in beeld. De wereld van de ten dode opgeschreven en van oorsprong Hollandse
bankier Willem Gerson bestaat uit een soort Google lenzen en oortjes, die informatie
verspreiden en robots die de huishoudelijke - en de zorgtaken verrichten. Hij
woont op het eiland Executive dat met de wormlijn verbonden is met de eilanden Downside,
Midlevel en Upside. Het leven van de van oorsprong Japanse biochemica Hatsu
Hamada op Upside voltrekt zich in een sfeer van onderzoek. Haar seksuele
behoeften, het enige dat nog van haarzelf is, bevredigt ze met one night stands
op Downside, het eiland waar de Uppers slummen, zoals dat in het jargon van
Hulst heet. Haar reuk is sterk ontwikkeld, iets dat in science fiction vaak afwezig
is. Johnny Idaho is de zoon van een drukbezette moeder en een Indiaan die, net
als de vader van Hulst zelf, overleden is. Johnny gaat uit wraak - zo begrijpen
we later - met een schip op weg naar de Archipel met een kapotte knie en de
nodige littekens opgelopen tijdens een instorting van een flatgebouw in Denver
waar hij met zijn moeder woonde. Hij weet niet wat hem daar te wachten staat.
‘Wat weet ik van deze
plek? Nauwelijks meer dan jij, vermoed ik. De basics. Dat ze gesticht zijn door
een conglomeraat van multinationals. Dat er eindeloos geluld wordt over
carrièrekansen, terwijl het er stikt van de hindernissen.’ Ook ik moest
nogal wennen aan de futuristische sfeer die over het verhaal hangt, waardoor
identificatie bemoeilijkt wordt. Het mooiste deel van het boek vond ik dan ook
de ontmoeting van Johnny met de backpackende tiener Karen. Dat zegt veel over
de kracht van het gewone boven het futuristische.
Eenzaamheid is het achterliggende levensgevoel van de drie hoofdpersonen.
Gerson denkt met heimwee terug aan zijn jeugd in Bergen aan zee, zijn vriendin
Sarah wordt treffend getypeerd als arm candy.
Hamada is 28 jaar oud, maar volgens de schrijver nog een tiener, die haar overleden
vader mist en is in haar laboratorium zoekt naar een levenselixer dat Gerson
aan onsterfelijkheid moet helpen, de achttienjarige wees Johnny zoekt steun bij
een gezicht van klei en woont met een oorlogsveteraan, die wordt aangeduid met
de naam Woestijnrat, op een verlaten zandvlakte bij Utah (waar Karen hem tegen
het lijf loopt).
Door de nadruk op de futuristische sfeer waarin Pleasers als
een soort recherche optreden, zijn er weinig beeldende uitspraken te vinden, meer
ze komen wel voor, zoals deze: Ze zwijgen
- de stilte buigt door onder onuitgesproken woorden. In het gesprek dat
Hulst met Kenneth van zijl had werd de relatie van Johnny met literatuur en
speciaal de roman Moby Dick benadrukt,
maar in het boek komt die verhouding nogal zijdelings aan de orde. Nieuwsgierigheid
naar de afloop houdt het boek, ondanks vele thrillerachtige zijwegen, boeiend.
Uiteindelijk gaat het niet zozeer om de uitkomst van het verhaal, maar meer om het
idee, de manier waarop wij onze samenleving door de technologie laten
domineren. Wat dat betreft is Slaap
zacht, Johnny Idaho had meer politieke - dan science fiction.
De systeemfout zit volgens Gerson in de mens, maar die heeft
dan ook door zijn verblijf op Executive en de machtsspelletjes die daar
gespeeld worden, het contact met de werkelijkheid verloren. Verlaine, een man
die scenario’s schrijft voor bedrijven die in de problemen komen door wantoestanden
zoals slechte bouwconstructies, zegt tegen Johnny dat in ieder geval moet
worden voorkomen dat mensen in verwarring worden gebracht. ‘De sterkste scenario’s sloten aan op wat
mensen verwachtten en wilden horen – de bouwstenen waren in embryo al aanwezig
in het brein.’ Dit houdt een waarschuwing in om ervoor te zorgen dat asociale
bankiers de zorgzame burger niet helemaal in hun greep krijgen.
Hier
mijn verslag van het gesprek dat Kenneth van Zijl met Auke Hulst over Slaap zacht, Johnny Idaho had.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten