Weinig woorden zeggen veel
Het debuut van San Bos Je
moet wat bestaat uit vijftien korte verhalen, vaak over menselijke relaties,
met tekorten en onvrede als onderwerp, maar vooral met seks gekruid, zoals in
een van de mooiste verhalen, Lichtval geheten.
Dat gaat over Lenny, een schoonmaakster bij de Witmans. Lenny is nieuwsgierig naar
het privéleven van het welgestelde echtpaar. De Witmans hebben geen kinderen, wel seks, aldus deze huishoudster.
Net zoals in de andere verhalen is de spanning te snijden.
De lezer is benieuwd wat de huishoudster aantreft als ze de sleutel van de
voordeur omdraait, wie van de twee er toevallig nog thuis is, of de man des
huizes op zijn kans loert. Dat zou zomaar kunnen in de verhalen van Bos, die
tussen fraaie openingszinnen en eindzinnen rijk zijn aan taal en vol onverwachtse
wendingen zitten. In Lichtval luidt
de beginzin: Op dinsdagochtend doet Lenny
de Witmans. De laatste alinea gaat als volgt: ‘Lenny trekt de voordeur achter zich dicht en ademt diep in; ze strijkt
over het zachte leer van de tas aan haar schouder. Vroege herfstpaden tollen
over het pad. De zon verbleekt alles wat kleur heeft en niet in de schaduw ligt.’
Dit geeft een fraai beeld van de sfeer die Lenny ervaart na haar ontslag door
de vrouw des huizes, nog wel met een tas vol persoonlijke bezittingen van de
werkgeefster.
Behalve dreiging speelt ook humor in de verhalen een rol,
vaak in de vorm van een milde ironie, maar soms ook breeduit, zoals in Vaarwel waarin vrienden van een
overleden drinkebroer een feestje willen maken van het uitstrooien van zijn as op
zee, waarbij zelfs de hengels uit het vet gaan, zoals dat bij Bos zo prachtig
heet. Het avontuur wordt van een afstandje bezien door de vrouw van een vriend,
die faalt bij het organiseren van de feestelijkheden.
Niet alleen de vormgeving is tot in de puntjes verzorgd,
maar ook inhoudelijk oogt het professioneel. Bos weet van wanten, of het nou
gaat om een asbus in een urn, het opmaken van een lijk, de plaats van een
litteken na een nieroperatie of het samenstellen van een marinade waarmee een
man wordt ingesmeerd die flink van bil wil gaan met een kookgrage vrouw met
grote borsten.
Meest opvallend aan Je
moet wat zijn de sterke details - zoals over die hengels - die de krenten
in de pap zijn en een weldaad voor de geest vormen, net zoals een spannend
gerecht is voor een kookgrage vrouw. Bos grossiert in onvergetelijke statements.
In het spannende openingsverhaal over een vrouw van een man die vreemd gaat,
vat Bos de hele wereld van de vrouw tijdens het boodschappen doen samen in één
zin: ‘In plaats van verse groente gooit
de vrouw chips in haar boodschappenkarretje.’ Aan het eind werpt deze
ongelukkige een blik op de reiskoffer die naast de stofzuiger staat. Weinig
woorden zeggen veel. Dat is ook zo op foto’s waarop de zon altijd schijnt of
over de eigen woning van huishoudster Lenny waarin alle kamers op het noorden
liggen.
Zelf vind ik de vertellende stijl, zoals in Lichtinval, sterker dan de meer
geconstrueerde, zoals in Wiener melange over
een man die een nier heeft afgestaan of in Rita, de overleden vrouw van een
demente bejaarde man, ook al een onderwerp dat behoorlijk uitgekauwd is.
Dat neemt niet weg dat alle verhalen heel beeldend zijn. Bos
deelt klappen uit waarbij alle zintuigen worden geraakt. Het valt daarbij op
dat de beelden ook nog nauw aansluiten bij het onderwerp zoals in Vlaamse pepers, dat sappige verhaal over
de man die gaat eten bij de vrouw met de grote borsten. Bij binnenkomst kijkt ze
naar hem als een poelier die een kip uitzoekt, schrijft Bos. Zijn bezoek leidt meteen
tot de massage van zijn blote lijf met de hete marinade, die zo pijnlijk wordt
dat water ook niet helpt. Die voelt, in termen van Bos, als een jaloerse
echtgenoot. Haar originele vergelijkingen geven blijk van een sterk observatievermogen
en een net zo sterk vermogen om die in taal om te zetten.
Tijdens de presentatie van de bundel afgelopen woensdagavond
zei Thomas Verbogt dat Bos de ruimte die het korte verhaal biedt, uitstekend
benut. Jan Wijnen ging daar verder op in. De verhalen van Bos gaan verder waar
ze ophouden, zijn al lang gestart voor ze begonnen zijn. Het zijn flarden van
levens, die zich uitstrekken in de tijd, bijeengebracht in krachtige pennenstreken.
Daar lusten we er meer van.
Hier het
verhaal Wiener Melange op de site van
Athenaeum Boekhandel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten