Pablo Picasso – inventaris van een leven (2013), documentaire van Hughues Nancy

Schilderdoeken als autobiografie

De Franse schrijver en filmmaker Hughues Nancy pakt een biografie van de vermaarde Spaanse schilder Picasso (Malaga, 1881) vanuit een andere gezichtspunt, de erfenis die hij na zijn dood in 1973 achterliet. Er zat een heel gezelschap om de tafel om de zaken te bespreken want Picasso met zijn twee echtgenotes, talrijke maitresses en vier kinderen liet geen testament achter. De drie kinderen uit de onwettige relaties wilden graag ook delen in de buit.

De invalshoek is daarom boeiend omdat Picasso zijn manier van werken en woonomgeving steeds veranderde als een nieuwe relatie zich aandiende. Of beter gezegd: die hij met zijn sterke blik naar zich toe trok. Omdat hij zeer geboeid was door het vrouwelijke schoon, vereeuwigde hij zijn geliefden in zijn schilderwerken. Zichzelf schilderde hij zich als een mythologische figuur: half stier, half mens.

In oktober 1900 trok trok Picasso naar de kunstenaarswijk Montmartre in Parijs. Hij bewonderde de Francaises en vooral Lore die ook wel Germaine genoemd werd. Na de dood van zijn vriend en landgenoot Carlos Casagemas kwam hij in de blauwe periode, die drie jaar duurde.

Madeleine inspireerde hem tot de roze periode. Daarna woonde hij zeven jaar samen met Amelie ook wel Fernande Olivier genoemd. In die tijd raakte hij geïnspireerd door primitieve Afrikaanse kunst, die tot de kubistische periode leidden, zoals Les demoiselles d’Avignon (1907) laat zien.

Na de breuk met Amelie begon Picasso een verhouding met Eva Gouel. Hij ging bij George Braque wonen en experimenteerde met gouaches. Na de dood van Eva in 1915 door tuberculose vertrok Picasso met Jean Cocteau naar Rome en werd daar verliefd op de 26 jarige ballerina Olga Khokhlova,die ingevoerd was in het culturele circuit en onder andere Satie en Coco Chanel kende. In 1918 kwam het tot een huwelijk tussen de twee. Daaruit werd in 1923 de enig wettelijke zoon Paulo geboren die een moeilijke relatie met zijn vader had. Later gingen ze samen naar het stierenvechten om de Spaanse sfeer te proeven. De kus (1925) is vervreemdend door de spanningen in het huwelijk, dat vooral zich afspeelde tijdens de klassieke periode.

In 1927 ging Picasso terug naar Parijs. Zijn nieuwe muze werd de blondine Marie Thérèse Walter, die hij vroeg om voor hem te poseren maar die later zijn maîtresse werd in zijn surrealistische periode. Na de scheiding met Olga, die toch mevrouw Picasso bleef, raakte Marie Thérèse zwanger van dochter Maya (1935). Voor Picasso was zij als het jongere zusje dat hij op zijn twaalfde verloor. Ten tijde van het opkomend fascisme deelde hij het bed met Dora Maar, een vriendin van Paul Edouard en voor de tweede keer leefde hij een dubbelleven met twee vrouwen. In 1937 schilderde hij het doek Guernica als daad van wanhopig verzet tegen de fascistische kliek die het gelijknamige Spaanse dorp bombardeerde. Het enorme doek maakte een rondgang langs verschillende musea en werd bewaard in het MoMA in New York tot het in 1981 in het Prado zijn vaste plaats vond.

In de Tweede Wereldoorlog bleef Picasso in Parijs. Hij vereeuwigde Dora in De aubade, maar brak met haar en Marie Thérèse in 1944. In 1977 maakte de laatste een eind aan haar leven.   

Hij ontmoette Francoise Gilot en ging met haar naar Zuid Frankrijk. De relatie duurde ruim tien jaar. Picasso was toegetreden tot de communistische partij en woonde in een klein huisje en leefde zich tijdens zijn abstracte periode uit in vrouwenfiguren in de vorm van flessen. Zoon Claude werd later fotograaf in New York en stak na de dood van zijn vader veel tijd stak in de inventarisatie van de talloze werken. Later kwam er nog een zusje, Paloma geheten naar een witte duif. Gilot vond hem als schilder en persoon bijzonder maar moest afstand houden om niet door hem verzwolgen te worden. In 1951 volgde een breuk omdat Gilot niet zo volgzaam was als Picasso wilde.

De tweede en laatste echtgenote heette Jacqueline Roque. Ze was een gescheiden verkoopster en samen met haar woonde Picasso in Cannes. Na de dood van Olga trouwde hij met haar. Zij regelde de nalatenschap en voelde zich overvallen door de vele beeldhouwwerken en schetsen die zich in de kelder van hun villa bevonden. Maya zegt dat Picasso in die periode, de latere periode genoemd, de tijd wilde inhalen. Hij stierf tekenend op zijn bed. Jacqueline organiseerde in 1986 een overzichtstentoonstelling van zijn werk en schoot zichzelf vervolgens dood.   

Door de successierechten verwierf de Franse staat veel doeken, die in het Picasso museum werden geëxposeerd. Om het verhaal van de erfenis af te maken: ook de andere kinderen deelden in de nalatenschap van Picasso.

P.S. De figuur van Adriana in de film Midnight in Paris is een fictioneel personage opgebouwd uit verschillende minnaressen van Picasso in de jaren twintig.