Karl Ove Knausgård - After my struggle (2013), documentaire van Lena Jordebo

Een lange omweg naar huis

Karl Ove Knausgård maakte in drieëneenhalf jaar tijd de romancylus Mijn strijd, bestaande uit zes dikke pillen die 3500 bladzijden beslaan en in zestien landen zijn vertaald. Wim Brands ging vorig jaar bij hem op bezoek (zie hier mijn verslag over dit gesprek) en onthulde al een en ander over de moeite die de schrijver had na het voltooien van zijn levenswerk in 2011. Lena Jordebo sprak daarnaast ook met zijn vrouw Linda en volgde Knausgård op tournee door vele landen die, zoals een radiostation in Barcelona het noemt, dit fenomeen van het kaliber Thomas Mann of Marcel Proust graag in levende lijve wilden horen praten.

Jordebo begint met het radio-interview in Barcelona, waarin Knausgård zegt dat het zowel pijnlijk als bevrijdend was om zijn leven te beschrijven en zichzelf aan de wereld bloot te geven. In zijn werkkamer in het Zweedse Glemmingebro voelt Knausgård zich afschuwelijk leeg. De vele exemplaren van de zes delen in vele vertalingen om hem heen benadrukken dit gevoel. Hij tuiniert, luistert naar muziek en loopt hard om aan dat gevoel te ontsnappen en geniet van de afzondering.

Zijn vrouw Linda had verwacht dat Karl zich opgelucht zou voelen na het voltooien van de cyclus. Het was jarenlang een extreme tijd, waarin haar man gelijk met de kinderen ging slapen en in de nanacht opstond om aan het werk te gaan. Zelf is ze ook bezig met een roman en dat geeft haar veel voldoening, zegt ze misschien als een kleine hint is aan haar man.

Knausgård heeft begrepen dat de sociale druk de groep bij elkaar houdt en dat de identiteit onszelf bij elkaar houdt. Hij wilde uitzoeken wat er zou gebeuren als hij de sociale druk weerstond door zijn geheimen prijs te geven, wat de waarde is van de meedogenloosheid, die nodig is om dit te doen. Achteraf heeft hij het gevoel dat hij het boek niet had moeten schrijven omdat het onethisch is.

Linda was niet zozeer bang voor de inhoud van de romans als wel dat het slecht geschreven zou zijn, maar dat is volgens haar niet het geval. De eigen gedachten zijn altijd comfortabel, maar die van een ander confronterend.

Knausgård is in New York voor een boekpresentatie en heeft een dubbel gevoel daarover. De aandacht is verslavend maar veel te vertellen heeft hij niet. Hij heeft altijd veel steun gehad en nog steeds van zijn vrienden waaronder zijn broer Yngve die ook in de romans voorkomt en altijd een grote broer gebleven is.

Knausgård vertelt iets over de achtergrond van zijn teleurstelling. Zijn obsessie om iets te bereiken in het leven heeft ermee te maken dat hij in zijn jeugd werd gepest. Dat was een gevolg van de woede van zijn vader die hem eerder beschadigde. Vandaar zijn ambitie om iets groots te verrichten. De behoefte om anderen de loef af te steken vervreemdde hem van het leven.

Deel zes zou gaan over de gevolgen in zijn leven van de eerste vijf delen, maar omdat Linda depressief werd, besloot hij daarover te schrijven. Linda vond de inhoud niet bedreigend, volgens Karl omdat het een objectief verslag is, waarvoor men zich niet hoeft te schamen.

In het zomerverblijf van het gezin in Noorwegen vertelt Knausgård dat zijn gezin onder druk stond door zijn harde werken. Hij voelt zich daar nog steeds schuldig over en moet huilen. Hij bezoekt zijn ouderlijk huis, dat hetzelfde is als vroeger en toch ook niet en gaat op bezoek bij de ouders van vriendje Geir, die hem gastvrij onthalen. Knausgård heeft na het afscheid het gevoel dat hij iets kapot heeft gemaakt, maar dat er door dit bezoek bij hem weer wat open gaat. Dat het leven niet hoeft te zijn wat het was, is een hoopvol einde van dit boeiende portret van deze bijzondere man.