Hoe werd Oekraïne ook alweer een buurland van de EU?
De koude oorlogsretoriek lijkt terug van weggeweest. De toestand
rond Oekraïne is echter heel anders dan dertig jaar geleden. De voormalige
leden van het Warschaupact zijn inmiddels onze bondgenoten. In het kader van
hun documentaireserie De slag om Europa
praten Roland Duong (rechts) en Teun van der Keuken (links) met vroegere betrokkenen van de
Europese integratie, die dit verschil mogelijk maakte.
Om erachter te komen of onze vroegere staatsmannen nog steeds
achter dit besluit staan, stappen ze naar hen toe en ontmoeten hen elders. Wim
Kok komt naar de Beurs van Berlage en vertelt dat hij zeer ontroerd was over de
val van de Muur, die het mogelijk maakte dat Oost Europa zich aansloot bij het Westen.
De huidige toestand in Oekraïne toont aan dat het belangrijk was om een buffer
te vormen tussen Duitsland en Rusland. Over de gang van zaken betreffende de
toetreding was geen overeenstemming.
Oud Eurocommissaris Hans van der Broek noemt de stabiliteit
in Europa een belangrijke drijfveer om de Oost Europese landen bij het Westen
te trekken. Terwijl Kohl na de eenwording van Duitsland onderhandelingen wilde
beginnen met Polen, Hongarije en Tsjechië, wilde hij ook Estland en Slovenië
erbij betrekken. In 2004 werd de Unie echter met zelfs tien landen uitgebreid.
Frans Timmermans werkte in de jaren negentig op de ambassade
in Rusland en vertelt dat Jeltsin geen idee had wat de Europese Unie inhield. Tijdens
een vergadering van Europese leiders zei hij dat hij er ook bij wilde horen,
hetgeen door Mitterand hard geweigerd werd. Hij begrijpt de redenering van
Poetin die zich in het nauw gedreven voelt door de hete adem van de EU maar stelt
dat de Unie geen aanval op Rusland beraamt.
Ben Bot was bij de onderhandelingen over de toetreding en
vertelt over de spanning tussen landen als Duitsland die een snelle toetreding
wilden en andere landen die eerst meer diepgang in de Unie wilden, zoals de
Zuidelijke landen, die vreesden voor verdere verarming. Hijzelf vond verdieping
noodzakelijk, maar kon ook geen nee zeggen tegen de lidstaten uit het Oosten. Hij
kende de situatie achter het IJzeren Gordijn uit de tijd dat hij de eerste ambassadeur
in Oost Duitsland was en spreekt van een ereschuld ten opzichte van Oost-Europa.
Kohl was er alles aan gelegen de uitbreiding zo snel mogelijk door te zetten,
voordat de Russen eisen zouden gaan stellen en Nederland had zich daarbij neer
te leggen. Dat laatste verklaart wellicht de weerzin van Nederlanders tegen de
Unie, waarin de besluiten door leiders van een paar grote landen genomen worden.
Daardoor wordt de samenhang onder druk gezet. Daarom is hij ook tegen
toetreding van Oekraïne.
De documentairemakers gaan in op de ereschuld en schetsen
een historisch beeld van de uitkomsten van de conferenties van Jalta en
Potsdam, waarin Polen en andere Oost Europese landen door Stalin werden
gekaapt. De Duitse diplomaat Van Kyaw heeft vooral te doen met de Polen, die ondanks
hun grote verzet in de tang zat eerst van de nazi’s en later van de communisten.
Hij vindt het getuigen van politieke moed van Kohl om snel te handelen en
daarmee een Groot Rusland te verijdelen.
Lech Walesa, elektromonteur en leider van vakbond
Solidarnosc, was een breekijzer die met steun van de Poolse paus de communisten
op de knieën kreeg. Kok, toen nog leider van het FNV, sprak zijn solidariteit
uit toen de vakbond door de Poolse regering verboden werd. Inmiddels wil Walesa
nog een nieuwe orde in Europa bewerkstelligen. Zijn werk is nog niet af. Het
gaat erom Europa te verenigen en daarna de wereld. Een mooie gedachte in een
wereld die veel op Risk lijkt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten