Beklemmende eenakter over menselijk onvermogen om elkaar te bereiken
In een van zijn laatste toneelstukken Ashes to ashes uit 1996 toont Harold Pinter (1930-2005) opnieuw de
broosheid van ons menselijk bestaan. In de gecondenseerde vorm van een huwelijksrelatie
wordt de onmogelijkheid om elkaar te bereiken getoond. Hoewel er af en toe in
de Bovenzaal van de Toneelschuur een lach opklinkt is de inhoud somber. Als we
niet snel andere manieren vinden om onze sociale relaties anders vorm te geven,
dreigt de ondergang van onze beschaving.
Het begint heel onschuldig met Our house van The Beatles, al verraadt de houding van Rebecca (Jessie
Wilms) en Devlin (Sander Plukaard) niets veel goeds. Rebecca zit vooraan op het
toneel, met haar benen naar voren en naaldhakken aan haar voeten niet meteen
een toonbeeld van zedelijkheid, Devlin slaapt achterin met alleen een onderhemd
aan op de vloer van houtsnippers. Terwijl Rebecca hem vertelt over een heftige
sadomasochistische ervaring met een andere man, kleedt deze onmachtige zich
langzaam als een Engelse gentleman.
Devlin wil alles van Rebecca weten, niet zozeer hoe de
minnaar haar bijna heeft gekeeld, maar hoe hij heette, hoe hij eruit zag, hoe
lang geleden het was dat zij met hem was, want voor Devlin maakt het een groot
verschil of de seksuele verhouding zich heeft afgespeeld voor of na hun
huwelijk. Rebecca (what’s in the name?) blijft steken in droomachtige
vertellingen: visioenen van deportaties en verdrinkingen. Haar minnaar speelde
daarbij een bedenkelijke rol als gids, maar zij voelde zich niet slecht als zij samen een fabriek (!) bezochten waar men de petten
voor hen afnam.
Terwijl Devlin met al te logische vragen duidelijkheid
probeert te krijgen en de minnaar probeert voor zich te zien, lijkt Rebecca hem
niet te horen, al schreeuwt hij haar razend toe. Ze heeft haar eigen
preoccupaties. De twee zijn ondanks hun verschillende
instelling aan elkaar gewaagd. Met echo’s worden hun stemmen kracht bij gezet, Rebecca
probeert Devlin seksueel te overmeesteren of weet hem in zijn houding te
verstarren, Devlin duwt zijn vuist in Rebeca’s gezicht om die te laten kussen, net
zoals haar minnaar deed. Het loopt zelfs uit op een gevecht.
Niet dat dit huiselijk geweld iets oplost. De twee gaan gewoon verder,
al verdwijnt Devlin tijdelijk achter het grote scherm op de achtergrond dat een
plantenwereld verbergt. Het is mooi bedacht dat Rebecca met hem in
contact probeert te treden, terwijl zijn schim tussen de kleurloze varens af en
toe zichtbaar wordt. Als hij weer terug is, zingen ze samen heel fraai a
capella: Ashes to ashes, dus to dust, if
women don’t get you, the liquor must, want het zijn liedjes die hen
verbindt.
Taal draagt bij aan de verwarring tussen Devlin en Rebecca,
bijvoorbeeld over het begrip eindigen, of dat eenmalig is (Devlin) of steeds
opnieuw kan (Rebecca), bijvoorbeeld in een relatie (!). Ook de aard van de
werkelijkheid is niet eenduidig: heeft een schrijfpen ouders heeft of niet? Haarkloverij
is niet aan de orde. In de kunst, zei Pinter tijdens zijn lezing bij het
aanvaarden van de Nobelprijs voor Literatuur in 2005, bestaat er geen waarheid
of onwaarheid. Anders dan in de politiek heeft iedereen zijn eigen waarheid. In de kunst bestaan er meerdere werelden naast
elkaar.
De lichte Vlaamse tongval van Jessie Wilms geeft diepte aan
haar wanhoop, die heel tastbaar is als ze een sirene hoort en hoopt dat die
voor haar klinkt omdat ze daarmee wordt opgemerkt. Opgelost is er tenslotte
weinig, hetgeen de poster duidelijk maakt, waarna het stel terugkeert naar de beginpositie, alleen ligt Rebecca
dan naast Devlin, eerst nog met haar rug naar hem toegekeerd, maar dan toch
maar naar zijn rug toegewend.
In de regie van de pas afgestudeerde Olivier Diepenhorst die
eerder al tekende voor Berenice,
meewerkte aan Caligula en met Ashes to ashes toetreedt als vaste kracht
van Toneelschuurproducties, werd de onmogelijkheid van de moderne mens om vrede
te vinden in een barbaarse wereld pijnlijk duidelijk. Wie om zich heen kijkt, op de televisie beelden ziet uit Oekraïne of het circus rond de Europese verkiezingen
zal dit vandaag beamen. Om te ontkomen aan de ondergang moet er meer gebeuren
dan een wat andere zetelverhouding in het Europees parlement.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten